بهرام رفیعی: مصدق شاهنامه ای که پایان خوش نداشت

مصدق شاهنامه ای که پایان خوش نداشت .

 بهرام رفیعی*: هنوز از پایان خوش یا ناخوش شاهنامه نظرات متفاوتی ابراز می شود اما از پایان ناخوش مصدق که خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود ، اکثریت قریب به اتفاق روشن فکران و کارشناسان مسائل سیاسی ۰اتفاق نظر دارند.کودتای ۲۸ مرداد یک فرصت طلایی از ایران گرفت . پی آمدش نه فقط محروم کردن ملت ایران از آن فضای،مناسبی،بودکه می توانست تداوم حکومت مصدق فراهم بیاورد بلکه آن یاس و نومیدی پس از کودتا بود که برای مدتی هرگونه حرکتی را از مردم ایران سلب کرد. اخوان ثالث هم در شعری می گوید:
ای شیر پیر بسته به زنجیر کزبندت ایچ عار نیاید .
اشراف،زاده ای بریده از اشرافیت خود . برخاسته از طبقه فرادست جامعه با خاستگاه طبقاتی اشرافی اما در میان مردم که حامیان او بیشتر از طبقه متوسط جامعه بودند .
مصدق بیش از اینکه اهل نشستن با اصحاب قدرت باشد هم نشین با توده های خلق بود . با شجاعت و قدرت اراده و اعتمادبه نفس و استقامت تا سرحد جان سرودآزادی سردادو گفت ایستاده ام چو شمع مترسان ز آتشم .
هرچند پروژه دمکراتیزاسیون به عنوان برنامه دولت خود مکتوب نکرده بود اما در بسیاری از سیاست ها و جهت گیریهای دولت او معطوف به دمکراتیزاسیون کردن ساختارسیاسی،ایران بوداز جمله برگزاری انتخابات آزاد ، قانون اصلاحات ارضی ، تشکیل شورای روستایی و افزایش ۱۵درصدی سهم دهقانان از محصول سالانه . آن هم در شرایطی که هسته سخت قدرت مرکزی رژیم سخت مانع می شد. همه این ها اورا در قامت یک مرد دموکرات نشان می داد در حالی که به همه گروه ها و احزاب سیاسی آزادی عمل داده بود و موافق انتخابات آزاد بودولی در بعضی موارد به انتخابات فراگیرتن نداد ورای بی سوادان را لحاظ نکرد تا اجازه فرصت به اربابان و مالکین روستاها به پارلمان را ندهد . اربابانی که هنوز به پنداراین بی سوادان چه فرمان یزدان چه فرمان شاه اربابان خودرا شاهان بلامنازع روستاها فرض می کردند . لذا هم جلو شاهک های روستایی ایستاد و هم جلو شاهنشاه کشوری بزرگ و متمدن . شاهنشاهی که وی را به عنوان نخست وزیر تنفیذ کرده بودیعنی در چارچوب نظام و قانون آن زمان به نخست وزیری رسیده بود و شجاعت آن را یافته بود به عنوان کارگزارمردم از حاکم و شاهی که پایش را از گلیم خوددرازترکرده بود و ازقانون فراتررفته بودحقوق حقه ملت را مطالبه کند. و در طول خدمت خود در قالب نخست وزیری و حتی نمایندگی مجلس و استانداری فارس همیشه با زبان عمل فریادش بلندبود که بگذارید این وطن دوباره وطن گردد.
مصدق از زمان سردارسپهی رضاخان که هوای پادشاهی در سرداشت چون می خواست وطن دوباره وطن گرددمخالفت می کرد . می گفت اگرپادشاه شوی چون در قانون اساسی پادشاه مسوولیت نداردو پادشاه بی مسوول هم سودی برای مملکت نداردپس در جایگاه نخست وزیری بهترمی توانی خدمت کنی ودر دوران پسر نیز به شاه جوان تامین و تضمین می دادکه من مخالف براندازی سلطنت هستم اما تو باید سلطنت کنی نه حکومت اما طبع زیاده خواهی پدر و پسر باعث شدکه وطن دوباره وطن نگرددو شد آن چه نباید می شد .
مصدق با حفظ استقلال خوددر تصمیم گیری مانع می شد که دیگران و افراد با نفوذی چون کاشانی که در عالی ترین مرجع مذهبی زمان خودبه حوزه تصمیم گیری دولت ورودننماید. اما روحیه دخالت رهبران مذهبی که توصیه خودرا لازم الاجرا می دانستند ، مانع می شد که دوباره وطن ، وطن گردد.
مصدق تعامل را به جای تقابل با دول غرب نشاندو سیاست را عمل به ممکنات می پنداشت . به دور از آرمان گرایی و ایدئولوژیکی سیاست مداری می نمود . اودر حین تخاصم با انگلیس برسر مسئله نفت به سراغ امریکا می رفت و راجع به وضعیت مالی ایران صحبت می کردکه شاید به اقتصاد بحران زده آن روز کمک کند و برای چاپ اسکناس با آلمان صحبت می کرد و تمدن غرب را روبه زوال نمی دانست .
مصدق اشرافیتی است که از اشرافیت خودبرید و ژن خودرا برترندانست و میان مردم رفت تا حق آن ها را بستاندو امید خویش را به توده های مردم در خیابان بست و شعارزنده بادمصدق گفتن توده مردم را دلیل برتری سیاسی خود دید ، غافل از اینکه توده مردم همیشه بی شکل و بی هویت هستند، بادی کافی است تا رنگ عوض کنند و سمت و سوی خودرا تغییر دهندو دیدیم صبح زنده باد گفتندوعصرمرده بادو باعث شد که وطن دوباره وطن نگردد. مصدق بزرگ بود و اشباهاتش هم بزرگ . امروز آقای پزشکیان می گوید من نمی دانم در این گران فروشی ها یکه چه کسی را بگیرم کمی تاریخ مردان بزرگ ایران زمین را مرور بفرمایید می دانید که در ناترازی ها و گرانی ها و فقر و فلاکت مردم یکه چه کسی را بگیری . ۲۹ اسفند سالگرد ملی شدن صنعت نفت می باشد لازم بود به چگونگی این حادثه می پرداختم ولی شناخت این شخصیت بزرگ در اولویت می باشد و دررابطه با ملی شدن صنعت نفت هم کافی است که اشاره کنم مصدق با چند نفر از یاران خود نبض مجلس را به دست گرفت مجلس را در راس امور نشاند و نفت را ملی کرد.

* : فرهنگی بازنشسته، پژوهشگر، نویسنده از اوز