عبدالله آغال: –نگاهی به فتوای اخیر هیأت فتوای اهل سنت اعلام عید فطر براساس داده های علمی یا استقلال

نگاهی به فتوای اخیر هیأت فتوای اهل سنت اعلام عید فطر براساس داده های علمی یا استقلال

*عید یکشنبه یا دوشنبه؟ سردرگمی یا استقلال فقهی؟*
– نگاهی به فتوای اخیر هیأت فتوای اهل سنت و جماعت جنوب ایران
– عبدالله آغال*:

🔸هیأت فتوای اهل سنت و جماعت جنوب ایران، امسال روز جمعه یعنی دو روز زودتر از زمان مقرر، رمضان را ۲۹ روزه و ۱ شوال را عید فطر اعلام کرد. *این تصمیم بحث‌برانگیز، پرسش‌های زیادی را در ذهن جامعه ایجاد کرده است.* تصمیمی که از یک سو، بر پایه داده‌های علمی و فقهی اتخاذ شد و از سوی دیگر، نشان از استقلال فراینده این نهاد دارد.

▪️باید دانست که فتوا به‌عنوان یک حکم شرعی، در خلأ صادر نمی‌شود، بلکه در متن زندگی اجتماعی معنا پیدا می‌کند. تعیین
آغاز ماه رمضان و عید فطر، فراتر از یک مسئله عبادی، در سطح کلان بر
برنامه‌ریزی‌های اجتماعی، اقتصادی، تقویمی و حتی انسجام ملی تأثیر دارد. به همین دلیل، نحوه صدور فتوا و مشروعیت آن در نظر مردم، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
*اهمیت این موضوع نیز اخیرا در رسانه های که اخبار سوریه را منعکس می کنند در تعیین مفتی جدید این کشور، شیخ اسامه الرفاعی با قید تاکیدی حرکت جمعی در فتوا و دوری از تنش زایی اجتماعی نمایان شد.*

▪️ فتوا در گذشته یک امر نسبتاً ساده بود؛ یک عالمِ فقیه، بر اساس فقه و شواهد شرعی، حکم شرعی یک مسئله را صادر می‌کرد و مردم آن را اجرا می‌کردند. *اما در دنیای امروز، فتوا به صنعتی پیچیده تبدیل شده است که در بستر سه عنصر کلیدی شکل می‌گیرد:*

أ. اقتضائات علمی: با پیشرفت علم نجوم، امکان محاسبه دقیق ورود ماه‌های قمری فراهم شده است. هیئت فتوا، با تکیه بر این داده‌های علمی، مدعی است که می‌تواند آغاز ماه رمضان و عید فطر را بدون نیاز به گزارش‌های بصری سنتی(رؤیت با چشم مسلح و غیر

مسلح) اعلام کند. -تاکنون اعلامیه های هیأت فتوا در این خصوص خطایی نداشته است-.

ب. مشروعیت اجتماعی: فتوا، هرچقدر هم که از نظر فقهی و علمی دقیق باشد، تا زمانی که مردم آن را نپذیرند، اجرایی نخواهد شد. میزان همراهی جامعه با هیئت فتوا، در نایتتعیین می‌کند که آیا این نهاد به یک مرجع قابل اتکا تبدیل می‌شود یا نه. اما باید به این نکته توجه داشت که هیأت فتوا یک نهاد منفک و مستقل نیست، بلکه بازوی فقهی “نهاد اجتماعی شورای عالی مدارس اهل سنت جنوب” است. نهادی که بازوی دیگر اش “شورای ائمه جمعه و جماعات جنوب” که سازماندهی تمام ائمه جمعه و جماعت جنوب ایران را بر عهده دارد. لذا مسیر اجرایی این فتوا در بستر جامعه جنوب، مسیری نسبتاً هموار است.

ج. تعامل با نهادهای حکومتی: در ایران، اهل سنت با چالش عدم تطابق رسمی میان تعطیلات مذهبی خود و نظام تقویمی کشور مواجه هستند. یکی از اصلی‌ترین انتظارات، به رسمیت شناختن تعطیلات عید فطر و عید قربان در مناطق سنی‌نشین است. این مسئله‌ای است که بارها مطرح شده اما هنوز به نتیجه نرسیده است.
هرچند در عید گذشته نهاد های حکومتی مثل فرمانداری و سازمان منطقه آزاد قشم با جامعه مخاطب سنی اش که کارمندان اش باشد، همراهی نمود که اثری نیکو در این موضوع بود.

و راه‌حل برون رفت از این چالش، برخورداری اهل سنت از یک مکانیزم قانونی برای تعطیلی رسمی در روزهای عید فطر و قربان است. همان‌طور که اقلیت‌های مذهبی دیگر (مانند زرتشتیان و مسیحیان) تعطیلات مذهبی خاص خود را دارند، اهل سنت نیز باید از چنین حقی برخوردار باشند. پیشنهاد مشخص این است که:
*تعطیلی روز قبل از عید فطر و قربان در مناطق سنی‌نشین به‌طور رسمی در تقویم کشور ثبت شود.*
*دولت نباید استقلال فقهی هیأت فتوا یا مراجع تقلید شیعه را به‌عنوان چالشی سیاسی ببیند، بلکه باید آن را به‌عنوان بخشی از تکثر مذهبی کشور پهناورمان ایران به رسمیت بشناسد.*

*🔖سوال جدی دهه اخیر این بود که آیا هیئت فتوا مستقل است؟*
▪️یکی از ادعاهای اصلی هیات فتوا، استقلال فقهی و تصمیم‌گیری بر مبنای معیارهای علمی و اجتهادی است. شیخ نادر بیگدلی، عضو هیئت فتوا در پیام ویدیویی، با اشاره به تحول تاریخی روش‌های تعیین آغاز ماه‌های قمری، بیان می‌کند که «در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و سلم، آسان‌ترین و ممکن‌ترین راه برای علم به دخول ماه مبارک رمضان، رؤیت هلال بود.» اما او تأکید دارد که این روش، نه به‌عنوان یک اصل ثابت، بلکه بر اساس مقتضیات زمانی آن دوران تعیین شده بود. امروزه با پیشرفت علم نجوم، محاسبات فلکی به دقیق‌ترین و در دسترس‌ترین روش برای تعیین آغاز ماه‌های قمری تبدیل شده است و هیئت فتوا از این روش بهره می‌برد.

▫️شیخ سید مسعود وخشوری، دیگر عضو این هیئت در فایل صوتی که از وی در فضای مجازی منتشر شده ، در این زمینه توضیح می‌دهد که تصمیم‌گیری در مورد ماه‌های قمری یک فرآیند علمی دقیق است که شامل بررسی «تولد ماه، مکث آن پس از غروب خورشید، امکان رؤیت آن در شب بعد و تطابق آن با داده‌های علمی» می‌شود. او تأکید می‌کند که این روش از تقلید کشورهای دیگر مستقل است و تنها بر داده‌های معتبر علمی و اصول اجتهادی علمای اهل سنت مبتنی است.

📍می‌توان پس از اعلامیه اخیر این هیأت که یک روز زودتر از مجامع فقهی کشور های همسایه بود این ادعا را، راستی آزمایی کرد و گفت، *بله. هیأت فتوای اهل سنت و جماعت جنوب ایران یک رویه مستقل در فتوا دارد.* البته در چهار سال گذشته که اقامه نماز عید چالشی بود و هیأت فتوا، فتوایش را صادر نمود هرچند نمازی اقامه نشد نیز می‌ توان گفت این هیأت استقلال خود را اثبات کرده و خود را به مرجعی قابل اتکا و اعتماد برای جامعه تبدیل کرد.

*🔸 برای تثبیت موقعیت هیئت فتوا، دو عنصر حیاتی باید تقویت شوند:*
۱. حمایت اجتماعی: مردم اهل سنت جنوب باید نشان دهند که به استقلال فقهی و تصمیمات این هیئت پایبند هستند. این امر نه‌تنها با حضور گسترده در نماز عید بلکه با مطالبه رسمی به‌رسمیت شناختن تعطیلات مذهبی تحقق می‌یابد. *اگر جامعه، همراهی لازم را نشان ندهد، نهاد فتوا در نهایت دچار فرسایش مشروعیت اجتماعی خواهد شد*

۲. توجه دولت به حقوق مذهبی اهل سنت: اصل دوازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تصریح می‌کند که “مذاهب دیگر اسلامی در انجام مراسم مذهبی خود آزادند.” این اصل باید به معنای واقعی اجرا شود و دولت باید تصمیمات نهادهای دینی اهل سنت را در تقویم رسمی کشور لحاظ کند. البته به نظر می آید دولت در خصوص اقامه نماز عید با جامعه اهل سنت همراهی کرده. این را می‌توان از خلال بیانیه اهل سنت بوشهر در اقامه نماز عید دید، اما مسئله تعطیلی بلاخص برای کارمندان، دانش‌آموزان و دانشجویان و مشاغل خصوصی و دولتی نکته ای کاملا مهم و بلکه به جاست.

*در آخر؛*
*هیئت فتوا امروز در نقطه‌ای حساس قرار دارد؛* از یک‌سو، تلاش کرده است تا از وابستگی به کشورهای اسلامی دیگر و فشارهای سیاسی داخلی و خارجی رهایی یابد، و از سوی دیگر، با چالش پذیرش اجتماعی مواجه است.

▪️برای آنکه این نهاد بتواند جایگاه خود را تثبیت کند، به نظر می آید دو اقدام ضروری است:

۱. ایجاد شفافیت در فرآیند تصمیم‌گیری: توضیح دقیق علمی و فقهی درباره نحوه اثبات ماه‌های قمری و انتشار عمومی این اطلاعات برای آگاهی جامعه. (اخیرا برخی اعضای هیات فتوا این کار را انجام داده اند)

۲. مطالبه‌گری فعالانه اهل سنت: حضور گسترده مردم در اجرای تصمیمات هیئت فتوا و درخواست حقوق مذهبی در سطح کشوری.

▫️ *فتوا دیگر صرفاً یک حکم شرعی نیست؛ بلکه یک تصمیم اجتماعی، علمی و سیاسی است که باید با مشارکت همه ذینفعان، از جمله علما، مردم و نهادهای حکومتی، به یک مدل جامع و پایدار تبدیل شود.*

از این رو ما به عنوان مخاطبین هیأت فتوا باید حامی تمام قد آن باشیم.

عیدتان مبارک وکل عام وانتم بخیر🍃

*: فعال در نهاد اجتماعی شورای اهل سنت وجماعت جنوب ازدرگور، شهرستان خمیر استان هرمزگان