غلامرضا لاری: تقارن نوروز و شب قدر و قمر در عقرب

*تقارن نوروز و شب قدر و قمر در عقرب*

✒️ *غلامرضا لاری*

✅ ابتدای نوروز ۱۴۰۴ خورشیدی ، مقارن با شب قدر و نیز قمر در عقرب است
در این ایام که اوضاع جهان و خاورمیانه نیز قمر در عقرب شده ، بر آن شدم تا به اختصار این پدیده نجومی را از چهار منظر ( نجوم ، باورهای دینی ، ادبیات ، و باورهای عامیانه ) مورد بررسی قرار دهم :

✅ *قمر در عقرب از دیدگاه نجوم :*
توسط اختر شناسان ، ایامی در هر ماه معرفی شده آند که ماه ( قمر ) در گردش خود به دور زمین مقابل صورت فلکی عقرب ( کژدم ) قرار میگیرد و این پدیده که در هر ماه قمری دو یا سه روز واقع میشود را *قمر در عقرب* گویند که در تقویم نجومی درج میشود
ستاره ای که مقارن ماه قرار میگیرد به دلیل شباهت ظاهری به عقرب از دوران باستان مردم از آن هراس داشتند و اعتقاد به نحوست آن بیشتر در میان اعراب رواج داشته است

*✅ قمر در عقرب در ادبیات فارسی*:
عبارت قمر در عقرب از نجوم به ادبیات نیز راه یافته و ادیبان و شاعران در استعاره و تشبیه از آن وام گرفتند که به چند مورد اشاره میشود :

این بیت منسوب به *ناصرالدین شاه قاجار* است :
*عقرب زلف کجت با قمر قرینه /*
*تا قمر در عقربه ، کار ما چنینه*/
فروغی بسطامی :
*هزار فتنه زهر حلقه ای برانگیزد*/
*شبی که عقرب زلف تو بر قمر ماند*/
آشفته شیرازی :
*بلی مسیر عقرب است و این عحب*/
*که دوش عقرب زلف تو بر قمر می گشت*/
نیم بیت از خاقانی :
*آنگه سفر نشاید ، چون مه به عقرب آید*

شیخ بهایی نیز در میانه داستان موش و گربه به نحس بودن ساعت قمر در عقرب اشاره دارد

✅ *قمر در عقرب در باور دینی :*
چند روایت ضعیف در خصوص کراهت برخی امور در ایام قمردر عقرب نقل شده است که محل اختلاف بین علماست
علامه طباطبایی در جلد ۱۹ المیزان معتقد است از لحاظ عقل دلیلی بر اثبات یا انکار بد یمنی یا خوش یمنی روز یا زمان خاصی در دست نیست و روایات در این باره ضعیف است

*✅ قمر در عقرب در فولکلور عامیانه :*
در فرهنگ عامیانه قمر در عقرب مفهومی فراتر از یک پدیده نجومی دارد و این صورت فلکی با خلق و خوها ، ترشرویی ها ، ناهنجاریها و تکبر و نادانی مرتبط دانسته میشود و به معنای وقوع شرایطی ناخوشایند یا بد شگون هم تلقی میشود
در گذشته عوام الناس برای اموراتی از قبیل شروع کسب و کار ، مسافرت ، انجام کار نو ، برگزاری مجلس عقد و عروسی و مانند آن از ملای محل استعلام انجام میدادند تا مصادف با قمر در عقرب نباشد و حتی در امور جزیی مانند بریدن پارچه نو و یا در اوایل فصل گرما کوچ نمودن از اتاق به پشت بام نیز مراعات این موضوع داشتند
در فرهنگ عامه عبارت قمر در عقرب یا برج عقرب ، گاهی نیز به معنی عبوس و اخمو بودن و مترادف ( برج زهر مار ) کاربرد دارد و کنایه از آدم های بسیار اخمو و ترش رو می‌باشد

*: پژوهشگر ونویسنده از شهرستان جویم

*: ژهشگر