پژوهشگر ونویسنده جویمی: نوستالوژی ماه رمضان، آب است و تریاک

*نوستالوژی ماه رمضان*
*( آب است و تریاک )*

*✒️ غلامرضا لاری*

✅ روانش شاد ، شیخ علینقی ( علنقی ) کریمایی که از دوره قاجار تا دهه بیست موذن مسجد جامع بود و نیز فرد دیگری موسوم به جعفر بلبل در اواخر مناجات سحوری در سحرهای رمضان و کمی مانده به اذان صبح اعلام می نمودند *( آب است و تریاک )*
بانگ و نوای مناجاتیان که در کل آبادی طنین افکن میشد دارای چند برداشت متفاوت بود :
بسیاری می پنداشتند که این پیام هشدار و انذاری است که فقط فرصت کمی برای خوردن آب و مصرف کمی تریاک باقی مانده است
برخی مقصود را این می‌دانستند که از لحظاتی دیگر خوردن آب نیز مانند تریاک ممنوع میشود

✅ عبارت آب است و تریاک ، بین مردم به صورت ضرب المثلی به معنای ( وقت تنگ است ) یا به اصطلاح امروزی *( دقیقه ۹۰ )* نیز رایج بود

در معدودی نقاط نیز عبارت ( آب است و قلیان ) گفته میشد

✅ جمله هشدار گونه آب و تریاک ( در برخی جاها با افزودن عبارت ایها الصائمون ) از مناطق مختلف لارستان تا تهران و سایر نقاط جزیی از سنت رمضانیه بود
استاد جعفر شهری در کتاب تهران قدیم مینویسد :
مردم بعد از خوردن سحری و شنیدن جمله آب است و تریاک ، وضو گرفته و دست و دهان را شسته و نماز صبح را بجای می آورند این جمله آب است و تریاک در میان علما ، محل بحث و اختلاف بود عده ای مدت آن را برابر با زمانی می‌دانستند که تشنه ای آبی بنوشد و برخی در حد لقمه ای نان و خوردن آب ( پایان نقل قول )
این نویسنده در جای دیگر مینویسد ( آنها که به تریاک و دخانیات عادت داشتند با نزدیکی به غروب نیازشان مضاعف و غالبا بداخلاق تر میشدند زیرا عادت مستمر بر نیازهای طبیعی نیز پیشی می جوید )

✅ هانری رنه ، جهانگرد آلمانی که در زمان قاجار به ایران آمده است مینویسد :
یک ساعت قبل از دمیدن سپیده بامدادی ، موذن ها روی بام ها فریاد می کشند آب است و تریاک

✅ گرچه اسناد روشنی در دست نیست ، اما به گمان بسیاری باب شدن عبارت ( آب است و تریاک ) در ملکوتی ترین اوقات سحر با هدایت انگلیس و ایادی اش در راستای تقدس زدایی از شئونات دینی و یا به قصد ترویج مصرف تریاک بوده است
چنانکه نقل است که ترویج استفاده از تریاک توسط دراویش هندی که ایادی انگلیس بودند از دربار قاجار شروع و سپس عمومیت یافت به شیوه ای که در ابتدا تریاک بسیار ارزان فروخته میشد ودر عوض سوخته تریاک به قیمت چند برابر تریاک خریداری میشد

*: پژوهشگر و نویسنده از شهرستان جویم