*((پول )) در فرهنگ عامیانه*
✍️ *غلامرضا لاری*
*بی پول اگر طاق بیاری ، همه جفت است*/
*چون پول نداری ، همه جا حرف تو مفت است*/
*مردم همه گویند که این پوست کلفت است*/
…………………..
مبحث شیرین پول را با مطلع شعری از نسیم شمال که در سده گذشته به فولکلور عامیانه راه یافت آغاز میکنم
واژه پول که به روایتی از زمان اشکانیان از واژه بول یونانی گرفته شده ، در متون و ادبیات پارسی به معنای امروزه کاربرد نداشته و برای نقدینگی از واژگان دیگر نظیر زر و سیم و دینار وجه رایج و…،،، استفاده شده است تنها مورد استثنا در سفرنامه ناصرخسرو ، پول به معنای امروزی آمده است
در شاهنامه حکیم طوس که بارها واژه پول آورده شده ، به معنی پل می‌باشد
پس از این مقدمه مختصر ، به بررسی واژه پول در فرهنگ عامیانه منطقه خودمان می پردازم :
*پیل*
گویشوران برخی از شهرها و روستاهای منطقه ی لارستان ، واژه پول را پیل تلفظ میکنند و در واژگان بسیاری نظیر لول ، جوش ، صابون و….. نیز مانند واژه پول صدای ( او ) تبدیل به ( ی ) میشود
نظر نگارنده بر این است که این موارد بخاطر سهولت در تلفظ است و صدای ( اُو ) انرژی بیشتری می طلبد
اصولاً تغییرات در زبان گفتاری سریعتر و بسیار بیشتر از نوشتاری رخ میدهد و در تمام زبانهای گفتاری کلمات میل به آسانتر شدن تلفظ دارند
به عنوان مثال کلمه ( بود ) که که در برخی نقاط ( بید ) و حتی در منطقه لارستان ( بی ) تلفظ میگردد
*پول مست*
این عبارت در خصوص افرادی بکار میبرند که پول زیاد ، اخلاقشان را تغییر داده و مغرور شدند
*پولکی*
در تداول عامه پولکی به معنی پول پرست و مال اندوز خسیس است
پولک به معنی پول خرد و مصغر واژه پول است و چون پول خرد و سکه ای دایره شکل است لذا برخی چیزها که مانند پول خرد دایره هستند پولک گفته میشود
مانند پولک ماهی که فلس های دایره شکل بر بدن ماهی است و یا پولک که بانوان در سابق جامه و چارقد خود را با آن زینت میدادند و نیز شیرینی معروف اصفهان که پولکی نام دارد و دایره شکل است
*پول نُوت*
در گذشته به اسکناس کاغذی پول نوت میگفتند که از واژه لاتین مأخوذ است
مثلا گفته میشد ، نوت پنج تومنی …….
*خرپول*
عبارت غیر محترمانه و کنایه به افراد بسیار متمول و پولدار
در جویم *( دارآقا )* نیز اصطلاحی به معنی صاحب دارایی و مال بود
*پول دستی*
به معنی مساعده و قرض است
*پول پول شدن*
در تداول عامه به معنی قطعه قطعه شدن است مثلا ( ظرف چینی افتاد و پول پول شد )
گاهی این اصطلاح در مقام نفرین بکار میرود
*پولی پولی*
یک اصطلاح اقتصادی و عامیانه به مفهوم سود دو یا چند برابری است
*پول سیا*
حتما عباراتی مانند ( فلانی یه پول سیاه هم نمی ارزه ) را شنیدید
در قدیم بجز زر و سیم سکه های مسی هم وجود داشت که در معرض هوا اکسید و سیاه میشدند
*پول مُول /. پول و پَلَه*
در اینگونه عبارات که در محاورات عامه متداول است واژگان ترکیب شده با واژه پول از اتباع و بی معنی است
*پول شو واموده*
این اصطلاح طنز که در جویم قدیم رایج بود به معنی پولی است که از دسترنج روز قبل در جیب کسی مانده باشد
مثلا گفته میشد که ( من هیچ وقت پول شوواموده توی کیسه م نیست )
این اصطلاح اقتباس از ( آب شوواموده ) بود زیرا آب در کوزه شبها خنک میشد و مطلوبیت بیشتر داشت گاندی رهبر هند نیز این تفکر را داشت که سپرده و پس انداز افراد را تنبل میکند و هرکس باید درآمد روزانه را مصرف کند
*پول تنزیلی*
در سابق به پولی که از نزولخواران و‌ربوی می‌گرفتند تنزیلی یا بهره ای یا نزولی میگفتند
*اصطلاحات جدید*
برخی اصطلاحات نیز در دهه های اخیر وارد فرهنگ مردم شده است نظیر :
*پول چای* به معنی رشوه
*پولشویی ، پول کثیف ، پول زور و……*
پایان بخش این مبحث این بیت :
*پولدار اگر حرف غلط گفت قبول است*/
*بی پول اگر رستم زال است ملول است*/
در بخش بعد ضرب المثل های پول تقدیم میگردد
*: پژوهشگر و نویسنده از شهرستان جویم
لینک کوتاه:
ممنون از مطلب خوبتان. زیبا بود