«تخریب» نمای بانک ملی لار نو به جای «مرمت»
اداره میراث‌فرهنگی: عین‌به‌عین بازسازی می‌کنیم
مهتاب جودکی
روزنامه‌نگار
۱۰ خرداد ۱۴۰۴، ۱۹:۵۱
پیام ما: نای ثبت ملی «بانک ملی لار نو» در شهر لار، از صبح دیروز در حال تخریب است. البته اداره میراث فرهنگی می‌گوید این تخریب نیست و حتی تأکید دارد که این بنا دوباره «عین‌به‌عین» و «از نو» ساخته می‌شود، اما آنچه فعالان میراث‌فرهنگی و معماری به چشم می‌بینند، سنگ‌های شکسته بنای ساختمان بانک ملی است که بر زمین ریخته. بی‌‌اینکه ثبت ملی این بنا و ارزش تاریخی و معماری‌اش اهمیت داشته باشد؛ ساختمان بانک ملی لار نو با پلاک یک، از نخستین پلاک‌های شهر جدید لار است که پس از زلزله بزرگ سال ۱۳۳۹ ساخته شد، چهار سال پیش به شماره ۳۳۱۵۳ در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد و تخریب آن از صبح دیروز «به قصد بازسازی» و نه حتی «مرمت»، آغاز شد.
ناظران می‌گویند از دو هفته پیش دور این بانک حصار کشیده‌اند و از صبح شنبه در حال تخریب نمای این بنای ۶۰ساله هستند و با انتشار تصاویر آخرین وضعیت این بنا، پیمانکاران، بر سرعت عملیات تخریب افزوده‌اند.
چه بر سر بانک ملی لار می‌آید؟ «محمدابراهیم کیان»، رئیس اداره میراث‌فرهنگی لار به «پیام ما» چنین توضیحی می‌دهد: «این بنا زیر نظر اداره کل میراث‌فرهنگی استان فارس در حال مرمت است. درواقع، طرح مرمت آن از سوی استان تأیید شده و بنابراین، مثل قبل بازسازی می‌شود.»
اما قانون چه می‌شود؟ مگر می‌شود بنایی که ثبت ملی است، به‌عمد تخریب و دوباره «مثل قبل بازسازی شود»؟ کیان می‌گوید: «بازسازی نظر من نیست که بگوییم آنچه آنجا در حال انجام است، زیر نظر من اعمال می‌شود، بلکه کارشناسان فنی اداره‌کل میراث استان تأیید کرده‌اند. امروز صبح (شنبه ۱۰ خرداد) با میراث استان در تماس بودم و تصاویر را برایشان فرستادم. در جواب گفتند که بنا عین‌به‌عین بازسازی می شود. آنها علاوه بر این گفتند سنگ‌هایی که روی بدنه بانک موجود بوده، سنگ‌هایی است که الان در بازار موجود است. یعنی سنگ‌های آنچنان قدیمی‌ای نیست. بنابراین، آنهایی که خراب است را عوض می‌کنند و آنهایی که سالم است را دوباره روی دیوار نصب می‌کنند. به‌طور کلی، در نمای کلی بانک هیچ تغییری به‌وجود نمی‌آید.» اما به‌نظر می‌رسد آغاز این تخریب از نهم آذر ۱۴۰۳ شروع شده است؛ زمانی که این خبر به‌نقل از شهردار لار منتشر شد: «بنای قدیمی بانک ملی لار نو با رعایت اصول فنی و معماری ایرانی اسلامی بازسازی می شود.» در جست‌وجوها به یک آگهی مناقصه عمومی برمی‌خوریم، با این شرح: «بانک ملی اداره امور شعب استان فارس در نظر دارد نسبت به انجام تعمیرات ساختمان شعبه لار نو از طریق برگزاری مناقصه و شرکت‌های واجد شرایط به شرح ذیل اقدام نماید: ۱ -دارا بودن گواهی صلاحیت دارای اعتبار از مراجع ذی‌صلاح (حداقل رتبه ۵ ابنیه و گواهی صلاحیت ایمنی از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی) ۲- به‌دلیل وضعیت خاص پروژه (ساختمان آثار ملی) دارا بودن سوابق کاری و فعالیت شرکت در پروژه‌های بانک ملی الزامی است.» درواقع، موضوع مرمت ساختمانی که جزو میراث ملی است، تحت عنوان «تعمیرات ساختمان» پیگیری شده است. رئیس اداره میراث‌فرهنگی لار هم می‌گوید: «هزینه بازسازی را خود بانک ملی می‌پردازد که پیمانکار بازسازی است.»
او ادامه می‌دهد: «داخل بنا هم پارتیشن‌بندی می‌شود و اتفاق خاصی نمی‌افتد. این بنا در واقع سوله‌ای است که ۶۰ سال پیش ساخته شده. بعد از زلزله لار مجبور شدند شهر جدید را بسازند و در نقاطی از سوله استفاده کردند. بانک ملی هم یکی از همان‌هاست. نمای این بانک برای ما هم خاطره‌انگیز است و ازآنجاکه لاری‌ها از آن خاطره جمعی دارند، نمی‌خواهیم تغییر کند و تخریب شود.»
معاون میراث‌فرهنگی استان فارس هم می‌گوید درحال‌حاضر از ماجرا بی‌اطلاع است و توضیح را به وقتی دیگر موکول می‌کند.
«حبیب طالبی»، معمار و پژوهشگر اهل لار، به «پیام ما» می‌گوید: «از دو هفته پیش که تحرکاتی در اطراف بانک آغاز شد، موضوع را به رئیس بانک اطلاع دادم و ارزش معماری و طراحی این بنا گفتم. رئیس اداره میراث‌فرهنگی را هم در جریان گذاشتم و در جواب گفتند بانک ملی طرح مرمت دارد و از شیراز آمده‌اند. اما امروز دیدم که تمام سنگ‌های نما را ریخته‌اند پایین. شوکه شدم. معلوم نیست منطق این حرف که «مثل روز اول بازسازی می‌کنیم» از کجا می‌آید. عین‌به‌عین ساختن بنایی که سر پا بوده، معنایی ندارد.»
او از ارزش‌های سازه‌ای بنای بانک ملی لار این‌طور می‌گوید: «بعد از زلزله بزرگ سال ۳۹ شهر ویران و در شهر جدیدی که ساخته شد، بنای بانک ملی را جوری ساختند که در زلزله دوام بیاورد. این بنا نوآورانه است و از لحاظ عمرانی کار شاخصی شناخته می‌شود.»
طالبی با اشاره به رشد معماری در دهه ۴۰ می‌گوید: «بناهای شاخصی در آن دهه ساخته می‌شود و آرزوی بزرگ معماران آن دهه، ترکیب فرهنگ ایرانی و مدنیزاسیون غربی است. یکی از بناهای شاخص همین دوره بیمارستان کوروش در لار است که جزو ۱۰ بنای برتر ایران در دهه ۴۰ شناخته می‌شود. زلزله لار زمینه ساخت‌وسازهای تازه را ایجاد کرد، حتی معماران تجربیات بدیع معماری در اروپا را به لار آوردند؛ معمارانی چون وارتان هاوانسیان، محسن فروغی، ظفر بختیار و دوبرول فرانسوی در ایران بانک‌سازی می‌کردند. وقتی قرار شد در لار بانک بسازند هم از روش‌شناسی، استاتیک و زیبایی‌شناسی همین استادان معماری پیروی شد، مخصوصاً کارهای فروغی، وارتان و هوشنگ سیحون. اما اکنون با ادامه این روند، الگوهای اصیل از دست می‌روند و دیگر چیزی باقی نمی‌ماند که برای فرار از بحران بی‌هویتی به آن چنگ بیندازیم.»
او در مطلبی با تیتر «گذشته نزدیک: معماری مدرنیستی لار» در وب‌سایت «جامعه منتقدین و نویسندگان معماری» به «تزئینات اسلیمی در بانک ملی لار به‌شکل قاب کتیبه‌های کاشی‌کاری‌شده در جداره‌های نمای اصلی» اشاره کرده و نوشته است: «در بیرون‌زدگی ورودی شاهد صفحه‌های عمودی کشیده‌شده هم‌سو با ارتفاع ساختمان هستیم و دارای عملکردی شبیه رواق، در تراز پایین‌تر سنتوری و سرسرای ورودی مزین به گرانیت سبز قابل‌مشاهده است. با این توصیفات، تزئینات ساده و سرراست در جبهه ورودی به‌شکل غیرقابل‌انکاری از سبک آرت‌دکو پیروی می‌کنند، همان‌طور‌که در طراحی بانک‌ها از ۱۳۰۰ به‌بعد شاهد آن هستیم.»
لینک کوتاه:
دیدگاه بگذارید