فعال فرهنگی- اجتماعی ازاوز: گویش‌ها و لهجه‌ها،گنجینه‌های عظیم تاریخی و فرهنگی ما هستند

گویش‌ها و لهجه‌ها،گنجینه‌های عظیم تاریخی و فرهنگی ما هستند
* فایزه رضائی*:
گفتمان نوین جهانی مبنی بر لزوم احترام و به رسمیت شناختن تنوع زبانی و فرهنگی که سال‌هاست از تریبون نهادهای بین‌المللی نظیر یونسکو طنین‌افکن شده است؛ زبان را خانه‌ی وجود دانسته‌اند.
ما با آوا، صدا و لحن به دنیا می‌آییم و در جریان رشد خود، توان بیانی و گفتاری‌امان شکوفا می‌گردد.
اگر یک زبان را درخت و مادر بیان و گفتار بدانیم، برگ‌ها و شاخه‌هایش، گویش‌ها و لهجه‌های آن زبان هستند و اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها در بسترش شکل می‌گیرند و می‌بالند و در آن‌ها تأثیر می‌گذارند. به عبارتی زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌ها منابع و معادن عظیم تاریخی، فرهنگی و نسلی هستند که آزاد، رایگان و همگانی در دسترس عامه‌ی مردم قرار دارند و هر چه از آن‌ها برداشت شود، نه تنها کاهش نمی‌یابند، بلکه بر ارزش و درون‌مایه‌اشان افزوده می‌شود.
در باره‌ی اهمیت لهجه همین بس که گویش و لهجه‌ی محلی ما یکی از میراث‌های ماندگار در فرهنگ جامعه و قوم محسوب می‌شود و از جمله حقوق غیر قابل انکار شهروندی است.
گویش‌ و لهجه‌ همیشه همچون کودکان بازیگوش، اطراف ما را فرا گرفته‌اند و در انتقال تمامی ارزش‌های اوزی به ما کمک کرده‌اند. توجه و اهمیت به گویش‌ها و لهجه‌های محلی مان از جمله دلایلی است که موجب می‌شود از بی‌روحی و خشکی کسانی که با فرزندان خود به زبان فارسی صحبت می کنند خارج شود؛ زیرا گویش‌ها و لهجه‌ها برای زبان رسمی نقش سرچشمه‌های کوچک برای رودهای بزرگ را دارند. از این رو گویش‌ محلی و لهجه‌ غنا و زیبایی خارج از وصفی به گفتار ما می‌بخشند.
در زبان‌شناسی به گونه‌ای از طرز تلفظ‌های ویژه‌ی یک گروه زبانی، لهجه می‌گویند. تقریبا در تمامی زبان‌های جهان، لهجه‌های گوناگون وجود دارد. لهجه‌ها اغلب با مناطق جغرافیایی ارتباط ویژه دارند.
مخفی کردن لهجه، کار دشواری است. کلمات آن گونه که دل‌شان می‌خواهد از حنجره بیرون آمده و بر زبان جاری می‌شوند.
از سوی دیگر در درون یک زبان گویش‌های متنوع و لهجه‌های فراوان دیده می‌شود و هر کدام، پیام، لهجه و معنا را به شیوه‌ی خاص خود منتقل می‌کنند، به همین دلیل هر فرد با زبان و لهجه‌ی مادری خود آسان‌تر، بهتر و شیرین‌تر می‌تواند با دیگران ارتباط ایجاد نموده و به انتقال پیام مؤثر مبادرت ورزد.
متاسفانه در دهه‌های اخیر، شاهد زوال گویش‌ مان هستیم که عامل تاریخی، فرهنگی و هویتی هر قوم و ملتی هستند تا جایی که برآورد اخیر یونسکو نشان می‌دهد تنها ۱۰ درصد از حدود شش هزار زبانی که امروز با آن تکلم می‌شود، تا پایان قرن حاضر باقی خواهد ماند. این سازمان در ماه مارس ۲۰۰۶ در یک نشست عمومی با صدور بیانیه‌ای حمایت قاطع خود را از زبان و فرهنگ اقوام اعلام کرد.
در کشور ما تا کنون انواع گویش ها شناسایی شده که روند حذف تدریجی آن‌ها نگرانی حتی زبان‌شناسان را به همراه داشته است. گویش‌ و لهجه‌ ما نیز همانند انواع گوناگون و پرشمار دیگر گویش های ایرانی نمونه‌ای شگرف از اصالت و پیشینه‌ی فرهنگ زبانی این منطقه است. لهجه‌ ما زیبا و دلچسب است و برای دیگر هموطنان نیز جذاب و دوست‌داشتنی می‌باشد. با کمال تاسف امروزه به علت کاهش اعتماد به نفس بسیاری از ما شاهد کم‌رنگ شدن لهجه‌ مان در میان تیره‌های فرهنگی هستیم.
فراموش نکنیم که از دست رفتن یک زبان و بافت فرهنگی آن، همانند سوزاندن کتاب مرجعی بی‌نظیر و به مثابه‌ی از دست رفتن پنجره‌ای به سوی ذهن مان است؛ زیرا پی‌آمد آن، از بین فرهنگ شفاهی مان، از بین رفتن خاطرات، داستان‌ها و ضرب‌المثل‌های ما می‌باشد.
پس شایسته است از تنوع فرهنگی و زبانی منطقه امان به منزله‌ی ثروت و گنجینه‌ای عظیم، پاسداری کنیم.
*فعال فرهنگی- اجتماعی و نویسنده