تنهـا بـادگیـر اوز را حفظ کنیم
احمدخضری: دبیرهیات امنای دانشگاه آزاداسلامی مرکزاوز
اگر سری به لرد خود«میدان خون» شهر اوز زده باشید در فراز خانه مرحوم حاج رئیس عبداله زرنگار تنها بادگیر شهر اوز را مشاهده می کنید. ولی متاسفانه این بنای زیبا در حال تخریب است. و اگر از آن محافظت نشود به زودی نابود می شود. همانگونه که بادگیر خانه سوداگر تخریب شد و آب هم از آب تکان نخورد. آمار دقیقی از تعداد بادگیرهای قدیم اوز در دسترس نیست ولی آنچه مسلم است بادگیر خانه زرنگار را باید حفظ کرد.
*چرا باید بادگیر را حفظ کرد؟
بادگیرها، سازه های معماری هستند که در دل خود دانش بومی مناطق گرم و خشک جنوب کشور را جای داده اند. تا آنجایی که اطلاع دارم فن و ساخت بادگیرها به ثبت ملی رسیده و کوشش می شود تا در یونسکو نیز به ثبت جهانی برسد.
گویا خاستگاه اولیه بادگیرها به مناطق کویری ایران نسبت داده اند که معماری آن به مناطق جنوبی کشور و به خارج از کشور نیز کشیده شد. در زمان حکومت عباسیان ساخت بادگیرها از ایران به مصر نیز رسوخ یافت.
*«انواع بادگیرها»
بادگیرها انواع مختلفی دارند که بادگیرهای یک طرفه، دوطرفه چهار، شش، هشت، استوانه ای و دایره ای از انواع آنها هستند. نخستین بادگیرها یک طرفه بودند که بیشتر در میبد، اردکان، نائین، طبس و مناطق جنوبی ایران که نزدیک به دریا بودند، ساخته شده است. بادگیرهای دوطرفه که تکامل یافته بادگیرهای یکطرفه است که اغلب روی آب ابنارها ساخته می شده است. و به آنها بادگیرهای آب انباری یا دوقلو هم می گفته اند، و در کرمان زیاد دیده می شود. از انواع بادگیرها می توان به بادگیر چهار طرفه اشاره کرد که از نظر علوم ایرودینامیک در مقایسه با سایر بادگیرها دارای عملکرد بهتری هستند. چون این نوع بادگیرها دو طبقه هستند. یعنی بادگیری با حجم بزرگ در پائین و بادگیری با حجم کوچک در روی آن ساخته می شده است. در شهر یزد بادگیرها از زمان صفویه با مصالح خشت و گل رواج یافت.
*«بلندترین بادگیر در دنیا»
بلندترین و منحصر به فرد ترین بادگیرهای جهان در استان یزد قرار دارد. بادگیر باغ دولت آباد با قدمت ۲۷۰ ساله متعلق یه دوره زندیه و قاجار بلندترین بادگیر دنیاست. این بادگیر در سال ۱۱۶۰ هجری قمری توسط محمدتقی خان یزدی ساخته شد. ارتفاع آن ۳۳ متر و ۸۰ سانتی متر است که دارای ۸ ضلع بوده و باد به هر جهتی که بوزد به سرعت وارد آن شده و به قسمت زیرین آن هدایت و به سطح آب برخورد و موجب خنکی هوا می شود.
*«مکمل بادگیرها»
در مناطق کویری ایران خانه هایی به چشم می خورند که دارای در و پنجره های زیاد بوده و در اطراف ساختمان حوض هایی با عمق کم ولی سطح زیاد ساخته اند و درختان زیادی نیز در اطراف حوض ها می کاشته اند تا باد از روی درخت و آب به داخل ساختمان نفوذ کند. چون جریان هوا و گرد و غبار که از سمت درختان و حوض گذشته و با دمای محیط سازگار شده و از طریق در و پنجره های زیاد وارد فضای درونی شده و دوباره توسط بادگیرها به سمت بیرون مکش می شده است.
*«بادگیر نشان دارائی و ثروت»
بیشتر بادگیرها جنبه کار بردی داشته و تعدادی نیز جنبه تزئینی داشته اند. مانند بادگیر خانه قوام الدوله در تهران ولی بطورکلی کسانی می توانسته اند در خانه هایشان بادگیر بسازند که از نظر مالی در وضع خوبی بوده اند. بطور مثال می گفته اند خانه فلانی، بادگیردار است. بادگیرها علاوه بر این که نشان دهنده فخر خانواده بوده اند از روی نوع معماری و تزئینات آن نیز اعتقادات و باورها مردم را نیز نشان می دادند.
*«سخن پایانی و پیشنهادات»
۱ -در شهر اوز تنها یک بادگیر از اوائل دوره پهلوی اول برفراز خانه زرنگار واقع در لرد خون به جا مانده است که از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان لارستان تقاضا داریم نسبت به ثبت آن اقدام تا از تخریب آن جلوگیری شود.
۲ -پیمانکاران، معماران، طراحان و… می توانند در خانه های جدید، ساخت بادگیر را به جهت حفظ و ماندگاری آنان به مالکان و سازندگان خانه ها پیشنهاد و اجرا کنند.
۳ -تکنولوژی بادگیرها برگرفته از دانش بومی ایران بوده و می توان مثل قنات ها برای آن یک تمدن خاص تعریف کرد که مثلا از نظر مهندسی مکانیک، معمار سازنده، اصول ترمودنیامیک، مقاومت مصالح
چگونه اند و پس از آن فن آوری ساخت بادگیرها باید نهادینه شده و این سازه ها دوباره احیا گردد.
۴ -متاسفانه بافت های قدیمی و تاریخی شهرها بویژه لارستان و اوز در حال تخریب هستند و این بادگیرها جزو بنا بوده و روی پشت بام قرار دادند و اولین جائی که تخریب می شود. نیز بادگیرها هستند. بنابراین میراث فرهنگی باید خانه های بادگیردار را شناسائی و برای آنها شناسنامه صادر کند.
۵ -از مجتبی کریمی شهردار اوز که به پیشنهاد عصر اوز پاسخ مثبت داده و در میدان میراحمدی با کمک مهندسان مشاور جوان نسبت به ساخت بادگیر در میدان میراحمدی اقدام کرده است سپاسگزاری می شود.
منابع و ماخذ: ۱-روزنامه ایران مورخه ۹اسفند ۹۱ صفحه ۱۹ ۲-جلوه های کهن: نوشته احمد خضری ۳-بررسی آثار تاریخی و هنری اوز اثر حمیرا کمال
منبع : عصراوز
قرار بود در روز جمعه این هفته در میز خدمت از آقای فرماندار درباره تاسیس نمایندگی ثبت. اسناد سوال شود. آیا کسی. ویا. رسانه ای این کار. را انجام دادند. لطفا آقای خضری ویا هر نهاد. وشخصی دراین مورد. اطلاعی. دارند. اطلاع رسانی. فرمایند. با تشکر
آقای محمدی فرماندار در اسفند سال گذشته قول. دادند که بزودی. نمایندگی ثبت. اسناد. واملاک. در اوز تاسیس شود از آنجاییکه این. اداره. زیر مجموعه قوه قضاییه است. لطفا شما هم روشن نمایید که چرا تا کنون که چندین ماه. از سال گذشته دیگر هیچ صحبتی واقدامی در این مورد. نمیشود انتظار. داریم برای مردم. روشن. فرمایید. با تشکر. جمعی. از همشهریان