امروز، سالگرد درگذشت پروین اعتصامی

ایران سرزمین شعر است و شاعران سوخته دل شعر را از نهاد خود برای مردمان می سرایند و در این میان پروین شاعره ای به قامت بلند ادبیات پارسی و اختری درخشنده در آسمان شعر و ادب است.

به گزارش مشرق به نقل از مهر، فرهیخته پروری در استان مرکزی نام پروین را در گردونه بزرگان استان قرار داده است و البته این نسبت بدون ربط نیست. رخشنده در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز از پدری آشتیانی و مادری تبریزی به دینا آمد، عمر کوتاه خود را به رنج گذراند و نام بزرگترین بانوی شاعره کشور را بر خود نهاد.

روز تولد پروین اعتصامی در ۲۵ اسفند با نام او در تقویم ایران به ثب رسیده است و این امر نشان از شعر ورزی و پختگی کلام او دارد.

از فعالیت های اجتماعی تا شاگردی دهخدا و بهار

پروین موفقیتهای خود در تربیت مادر می دانست و به دلیل اینکه پدرش دارای فعالیت سیاسی و از مبارزان مشروطه خواهی بود پروین به گونه ای تربیت شد که نه تنها خود را زن خانه می داست بلکه از فعالیتهای اجتماعی غافل نبود.

اعتصام ‌الملک آشتیانی پدر پروین از نویسندگان و مبارزان دوران مشروطه بود و در سال ۱۲۹۱به همراه خانواده ‌اش از رشت به تهران مهاجرت کرد.

به همین خاطر پروین از کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت.

در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی را زیر نظر معلمان خصوصی در منزل و زبان انگلیسی را در مدرسه آمریکایی‌ها فراگرفت.

ازدواج ناموفق اولین شکست ناگفته پروین

پروین در سال ۱۳۱۳ با پسر عموی خود که از افسران شهربانی بود ازدواج کرد، اما طبع لطیف این زن در کنار اخلاق نظامی و از سویی برپا بودن بساط و عیش و نوش در خانه، دوام زندگی پروین را متزلزل کرد.

او در خانه ای پرازمحبت و معنویت، شعر و ادبیات پروش یافته بود و اکنون خانه ای که به جای نوای الهی شعر، بساط عیش و نوش در آن پهن باشد برای زنی اجتماعی، ترقی خواه و شاعر قابل تحمل نبود.

افق شعر پروین به سوی دیگری غیر از مادیات و ویرانی بود و از این رو پروین را به جدایی از همسرش کشاند و او پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه شوهر با گذشتن از مهریه هود طلاق گرفت و به خانه پدر بازگشت.

شکست در زندگی برای هر دختری گرانترین شکست است اما پروین باهمه تلخی شکست، با متانت وخونسردی شگفت آوری دوران تنهایی را سپری کرد و تا پایان عمر از آن سخنی بر زبان نیاورد.

۱۳۱۵، چاپ اولین دیوان شعر پروین

با وجود ناموفقی در ازدواج شاگردی پروین در محضر پدر، دهخداو ملک الشعرای بهار به او درس مقاومت آموخته بود و او با وجود ناملایمات دست از مطالعه و شاعری برنداشت و سال ۱۳۱۵ سالی بود که دیوان خود را به تشویق ملک الشعری بهار به چاپ رساند.

وی در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ پروین به عنوان مدیر کتابخانه دانشسرای عالی مشغول به کار شد، مرگ پدرش در دی ماه ۱۳۱۶ ضربه هولناک دیگری به روح حساس او وارد کرد.

مرگ پدر شاید بزرگترین مرثیه زندگی پروین بود چنانکه در بیتی گفت: پدر آن تیشه که بر خاک تو زد دست اجل / تیشه‌ای بود که شد باعث ویرانی من.

حکمت های بلند در دل مناظره های شاعری چیره دست

بیش از هر چیزی مناظرات پروین در میان اشعار وی دارای شهرت است. مناظره سوزن و نخ، بلبل و گل سرخ، مست و محتسب و… از جمله شعرهای خواندنی پروین است و نشات گرفته از بخشی از خصلت های زنانه شاعر است.

محتسب، مستی به ره دید و گریبانش گرفت

مست گفت ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست

گفت: مستی، زان سبب افتان و خیزان میروی

گفت: جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست

گفت: میباید تو را تا خانه? قاضی برم

گفت: رو صبح آی، قاضی نیمه‌شب بیدار نیست

گفت: نزدیک است والی را سرای، آنجا شویم

گفت: والی از کجا در خانه? خمار نیست

گفت: تا داروغه را گوئیم، در مسجد بخواب

گفت: مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست

گفت: دیناری بده پنهان و خود را وارهان

گفت: کار شرع، کار درهم و دینار نیست

گفت: از بهر غرامت، جامه‌ات بیرون کنم

گفت: پوسیدست، جز نقشی ز پود و تار نیست

گفت: آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه

گفت: در سر عقل باید، بی کلاهی عار نیست

گفت: می بسیار خوردی، زان چنین بیخود شدی

گفت: ای بیهوده‌گو، حرف کم و بسیار نیست

گفت: باید حد زند هشیار مردم، مست را

گفت: هشیاری بیار، اینجا کسی هشیار نیست.

درخشش انتقاد در اشعار پروین

محققان ادبیات، اشعار پروین را به دو دسته تقسیم می کنند، سبک خراسانی شامل اندرز و نصیحت است و بیشتر به اشعار ناصرخسرو شبیه‌است و دسته دوم اشعاری به سبک عراقی که بیشتر جنبه داستانی دارد و مناظرات وی نیز به سبک شعر سعدی نزدیک است.

دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است.

اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیده? انتقادی به تصویر کشیده ‌است.

در میان اشعار پروین، تعداد زیادی شعر به صورت مناظره میان اشیاء، حیوانات و گیاهان وجود دارد.درون مایه اشعار او بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت ها، نصیحت های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان و ضعیفان و ناپایداری دنیاست.در شعر پروین استفاده هایی از سبک شعرای بزرگ پیشین نیز شده است.

سخن ملک الشعرای بهار در مورد شعر پروین

بهار در مقدمه دیوان پروین چنین آورده است: این دیوان ترکیبی است از دو سبک و شیوه? لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستقل، و آن دو یکی شیوه خراسان است خاصه استاد ناصر خسرو قبادیانی و دیگر شیوه? شعرای عراق و فارس است به ویژه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی علیه الرحمه و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفا است و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی که خاص عصر امروزی و بیشتر پیرو تجسم معانی و حقیقت جوئی است ترکیب یافته و شیوه ای بدیع و فاضلانه به وجود آورده است.

پروین بزرگترین شاعر زن ایرانی

پروین اعتصامی ‌بی تردید بزرگترین شاعر زن ایرانی است که در طول تاریخ ادبیات پارسی ظهور نموده است، او عمری کوتاه داشت و ۳۵ سال بیشتر زندگی نکرد اما بیش از هر شاعر زن دیگری در آسمان ادبیات ایران و شعرو شاعری این کشور درخشید.

بیش از ۵۰ سال از مرگ این شاعر می گذرد با این حال همگان اشعار پروین را می‌خوانند و در محافل مطرح است.

اکنون برخی از اشعار وی به صورت ضرب المثل به زبان خاص و عام جاری است.

شیوایی، سادگی، اخلاق گرایی و دلنشینی شعر پروین در کنار مضمون‌های متنوع شعر پروینر ا به باغ پر گل و شادابی تبدیل کرده است که نوازشگر روح است و روایت سر زبان.

خوشحال کردن مردمان، آخرین شعر پروین

پروین اعتصامی، در نهایت با کوله باری از تجربه و شعر برای مردم این دیار سوخته دل در ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در ۳۵سالگی بر اثر ابتلا به بیماری حصبه در تهران درگذشت.

او را در حرم حضرت فاطمه معصومه در قم و در آرامگاه خانوادگی به خاک سپردند. او پس از مرگ هم دست از شاعری برنداشت و شعر سنگ قبر خود را هم خود سرود.

اینکه خاک سیهش بالین است

اختر چرخ ادب پروین است

گر چه جز تلخی ز ایام ندید

هر چه خواهی سخنش شیرین است

…

زادن و کشتن و پنهان کردن

دهر را رسم و ره دیرین است

خرم آنکس که در این محنت گاه

خاطری را سبب تسکین است.