برای داشتن قلب سالم به کدام پهلو بخوابیم؛ پهلوی راست یا چپ؟

 آیا تا به حال به مدل و طرز خوابیدن خود در طول شب دقت کرده‌اید؟ شاید عجیب به نظر برسد، اما اینکه شب‌ها به شکلی و در چه حالتی می‌خوابید می‌تواند روی سلامتی شما تأثیر داشته باشد.

هر کدام از پوزیشن‌ها و حالت‌های خوابیدن مزایا و معایب خاص خود را دارند. به‌عنوان مثال، خوابیدن به پشت و به‌ صورت طاق‌باز و قرار دادن یک بالش در زیر کمر می‌تواند به کاهش کمردرد کمک کند، اما باعث تشدید علائم آپنه‌ی خواب می‌شود. خوابیدن به پهلو برای افراد مبتلا به آپنه‌ی خواب بهتر است، اما احتمال دارد به ستون فقرات آسیب برساند.

اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید، بهتر است از خوابیدن به پهلوی چپ خودداری کنید. به نظر می‌رسد که خوابیدن به این سمت کمی قلب را جابه‌جا کند و فعالیت الکتریکی آن را تغییر دهد. البته هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست که این تأثیر تا چه حد می‌تواند چشمگیر و نگران‌کننده باشد.

در این مقاله به این سؤال پاسخ می‌دهیم که چرا خوابیدن به پهلوی چپ می‌تواند برای قلب مضر باشد. همچنین شما را با بهترین و بدترین حالت‌های خوابیدن برای افراد مبتلا به بیماری قلبی آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.

آیا خوابیدن به پهلوی چپ برای قلب مضر است؟

در تعداد کمی از تحقیقات تأثیر حالت و پوزیشن خوابیدن روی سلامت قلب بررسی شده است. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خوابیدن به پهلوی چپ ممکن است فشار بر قلب را افزایش دهد.

در سال ۱۹۹۷ میلادی (۱۳۷۵ شمسی)، محققان برای اولین بار و با استفاده از نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) متوجه شدند که خوابیدن به پهلو باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی در فعالیت الکتریکی قلب می‎شود. در این مطالعه، دراز کشیدن به پهلوی چپ بیشترین تأثیر را روی فعالیت قلب داشت.

بعدها در سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۶ شمسی)، محققان دریافتند که خوابیدن به پهلوی چپ با تغییر در ECG افراد سالم مرتبط است. آن‌ها با استفاده از نوعی تکنیک تصویربرداری به نام وکتور کاردیوگرافی (Vectorcardiography) نشان دادند که خوابیدن به سمت چپ باعث جابه‌جایی و چرخش قلب می‌شود. محققان تغییر فعالیت الکتریکی را به این حرکت قلب نسبت دادند.

هنگامی که شرکت‌کنندگان به پهلوی راست خود می‌خوابیدند، تقریباً هیچ تغییری در ECG مشاهده نمی‌شد. محققان دریافتند که در این پوزیشن، قلب توسط لایه‌ی نازکی از بافت بین ریه‌ها که «مدیاستن» (Mediastinum) نام دارد، در جای خود نگه داشته می‌شود.

درست است که دراز کشیدن به پهلوی چپ ممکن است فعالیت الکتریکی قلب شما را تغییر دهد، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این تغییر بتواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را در افراد سالم افزایش دهد.

غالباً افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب اعلام می‌کنند که در هنگام خوابیدن به پهلوی چپ دچار مشکلات تنفسی می‌شوند. برای اینکه متوجه شویم که آیا خوابیدن به پهلوی چپ برای افراد مبتلا به بیماری قلبی خطرناک است یا خیر یا میزان خطر آن چقدر است، باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

خوابیدن به پهلوی راست چه تأثیری روی قلب دارد؟

در مورد اینکه خوابیدن به پهلوی چپ برای قلب بهتر است یا به پهلوی راست، اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از کارشناسان خواب بر این باورند که خوابیدن به پهلوی راست می‎تواند ورید اجوف را فشرده کند. ورید اجوف، سیاهرگی است که به سمت راست قلب شما وارد می‌شود. با این حال، در حال حاضر هیچ مدرکی مبنی بر اینکه خوابیدن به پهلوی راست بتواند خطر ابتلا به نارسایی قلبی را افزایش دهد، وجود ندارد. بنابراین، به نظر می‌رسد که خوابیدن در این پوزیشن بی‌خطر باشد.

در یک مطالعه مشاهده شد که بیشتر شرکت‌کنندگان مبتلا به بیماری عضله‌ی قلب به نام «کاردیومیوپاتی اتساعی» ترجیح می‌دهند به جای پهلوی چپ، به پهلوی راست بخوابند. معمولاً در این بیماری که با ضعیف شدن عضله‌ی قلب همراه است، بطن یا حفره‌ی قلب کشیده و نازک می‌شود. درنتیجه، قلب نمی‌تواند خون را به‌خوبی پمپاژ کند.

نتایج یک مطالعه‌ی دیگر نشان داد که زنان در دوران بارداری می‌توانند هم به پهلوی راست و هم به پهلوی چپ بخوابند و بین این دو پوزیشن از نظر تأثیری که می‌توانند روی سلامت مادر و جنین داشته باشند، تفاوتی وجود ندارد. وقتی به ماه‌های پایانی بارداری نزدیک می‌شوید، احتمالاً دراز کشیدن به پهلو و خم کردن زانوها بهترین حالت خوابیدن است. خوابیدن به پشت روی عروق خونی رحم فشار وارد می‌کند و اکسیژن‌رسانی به جنین را کاهش می‌دهد.

بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند که افراد باردار به پهلوی چپ بخوابند. با توجه به اینکه کبد در سمت راست شکم قرار دارد، خوابیدن به سمت چپ باعث دور نگه داشتن رحم از آن اندام بزرگ می‌شود. همچنین از تحت فشار قرار گرفتن ورید اجوف تحتانی توسط وزن جنین جلوگیری کرده و کار قلب را آسان‌تر می‌کند. درنتیجه، جنین خون بیشتری دریافت می‌کند.

بهترین حالت خوابیدن برای حفظ سلامت قلب چیست؟
اگر سالم هستید و بیماری قلبی ندارید، در حال حاضر هنوز مشخص نیست که بهترین وضعیت و پوزیشن خوابیدن برای حفظ سلامت قلب شما چیست. به احتمال زیاد، داشتن خواب باکیفیت از پوزیشن خوابیدن مهم‌تر است. شواهد حاکی از آن است که کمبود خواب و پایین بودن کیفیت خواب خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را افزایش می‌دهد. عروق کرونر، رگ‌هایی هستند که وظیفه‌ی خون‌رسانی به عضله‌ی قلب را بر عهده دارند.

اگر نارسایی قلبی دارید، چگونه باید بخوابید؟
اگر به نارسایی قلبی مبتلا هستید، با پزشک خود در مورد حالت‌های مختلف خوابیدن که باید از آن‌ها بپرهیزید، صحبت کنید. به احتمال زیاد، خوابیدن به پهلوی راست برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی بهترین گزینه است. اگرچه بعضی از افراد فکر می‌کنند خوابیدن به پهلوی راست می‌تواند میزان جریان خون به سمت قلب را محدود کند، اما شواهد کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

اگر ‌به آپنه‌ی خواب یا مشکلات تنفسی مبتلا نیستید، خوابیدن به پشت هم ممکن است گزینه‌ی مناسبی برای شما باشد. وقتی طاق‌باز می‌خوابید، باید از یک بالش نازک و محکم استفاده کنید. استفاده از بالش‌های بسیار بزرگ باعث می‌شود سر بیش از حد بالا بیاید و چانه در موقعیت نامناسبی قرار بگیرد. اگر در طول شب به پهلو می‌غلتید، قرار دادن دو بالش در دو طرف بدن می‌تواند به جلوگیری از این امر کمک کند.

در افراد مبتلا به آپنه‌ی خواب به دلیل شل شدن عضلات گلو یا اختلال در سیگنال‌هایی که مغز به عضلات کنترل‌کننده‌ی تنفس می‌فرستد، در حین خواب تنفس به‌طور موقت قطع می‌شود. خروپف کردن در حین خواب و خواب‌آلودگی در طی روز از علائم این بیماری هستند.

افرادی که خروپف می‌کنند یا دچار آپنه‌ی خواب هستند، باید از خوابیدن به پشت خودداری کنند، مگر اینکه پزشک به آن‌ها توصیه‌ی دیگری کرده باشد. چون وقتی به پشت می‌خوابند، زبان به سمت گلو برمی‌گردد و به دلیل انسدادی که ایجاد می‌کند، باعث خروپف می‌شود.

خوابیدن روی شکم علائم آپنه‌ی خواب‌ و خروپف را کاهش می‌دهد، اما در عین حال گردن و کمر را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث گردن‌درد یا کمردرد می‌شود. درمان نکردن آپنه‌ی خواب با افزایش خطر نارسایی قلبی همراه است. در حال حاضر، افراد زیادی وجود دارند که همزمان به هر دو بیماری مبتلا هستند.

اگر دفیبریلاتور کاردیوورتر قابل کاشت (ICD) دارید، خوابیدن در سمت مخالف برای شما راحت‌تر است. ICD دستگاهی است که در زیر پوست و در بیشتر موارد در سمت چپ قرار می‌گیرد. وقتی این دستگاه ضربان قلب غیرعادی را تشخیص می‌دهد، از شوک الکتریکی برای بازیابی ضربان قلب طبیعی استفاده می‌کند.

در صورت ابتلا به بیماری قلبی از کدام حالت‌های خوابیدن باید اجتناب کنید؟

هنوز مشخص نیست که بهترین و بدترین وضعیت خوابیدن برای افراد مبتلا به بیماری قلبی چیست. شواهد موجود نشان می دهد که خوابیدن به پهلوی چپ ممکن است قلب شما را جابه‌جا و جریان الکتریکی آن را مختل کند. از سوی دیگر، بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی قلبی اعلام کرده‌اند که در صورت خوابیدن به پهلوی چپ دچار مشکلات تنفسی می‌شوند.

خوابیدن به پشت می‌تواند باعث بدتر شدن آپنه‌ی خواب و خروپف شود. اگر با مشکلات تنفسی روبه‌رو هستید، باید قبل از اینکه خوابیدن به پشت را انتخاب کنید، با پزشک خود صحبت کنید.

کلام پایانی
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد خوابیدن در یک وضعیت خاص برای افراد سالم و غیرباردار بهتر باشد. بنابراین اگر سالم هستید، می‌توانید به هر حالتی که تمایل دارید بخوابید یا پوزیشن‌های مختلف را برای پیدا کردن بهترین حالتی که باعث بهبود کیفیت خواب‌تان می‌شود، امتحان کنید. اما این توصیه در مورد بیماران قلبی صادق نیست. چون شواهد نشان می‌دهد که بیشتر افراد مبتلا به نارسایی قلبی خوابیدن به پهلوی راست را راحت‌تر از پهلوی چپ می‌دانند و به‌طور طبیعی به این سمت دراز می‌کشند.

تحقیقات نشان داده است که کم‌خوابی خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. ما حدود یک سوم عمر خود را صرف خوابیدن می‌کنیم. بنابراین، با اطمینان می‌توان گفت که خواب تأثیر زیادی روی سلامتی دارد. صرف نظر از پوزیشنی که برای خوابیدن انتخاب می‌کنید، داشتن خواب کافی و باکیفیت بیشترین نقش را در حفظ سلامت قلب و پیشگیری از بیماری‌های قلبی دارد. اگر از بی‌خوابی رنج می‌برید، با پزشک صحبت کنید. گاهی اوقات، این مشکل از اختلالات خوابی ناشی می‌شود که نیاز به درمان دارند.

منبع: بهداشت نیوز