بررسی تحلیلی گزارش آقای محمد مطلق گزارش نویس روزنامه ایران در مورد اوز

دکتر ناصر یادگار فرد

اوزی ها آنقدر گرمخوی و مهمان نوازند که هر مهمانی که به اوز می آید آنقدر شیفته و غرق خوبی هایمان  می شود که ضعف های ما را به فراموشی می سپرد.

از طرفی ما هم که از خدا خواستگان تحسین و گریزپایان نقدیم! و بر این اساس مهمانان عزیزی که به اوز می آیند خودمان هم دوست نداریم که ضعف هایمان را ببینند و به اظهار محبت و خوبی هایمان از طرف مهمانان بسنده می نماییم.

امیدوارم این جملات مجوزی باشد تا خود من در جایگاه یک مهمان و نه میزبان انتقادهایی که لازم است به رشته تحریر درآورم.

شاید این جمله خود بیانگر محتوی تحلیل پیش روی نگارنده باشد.امیدوام نگاه تحسین آمیز گزارشگر محترم روزنامه ایران، باعث نشده باشد که در خوبی های خود غرق شویم و از نقدهایی که لازم است و نگارنده قصد بیان آن را دارد، آزرده خاطر گردیم.

گزارشگر محترم روزنامه ایران پس از بازدید از اوز، و در اِزای مهمان نوازی و گرمخویی مردم، بیشتر مواردی را که در طول مدت دو روز مشاهده نموده با قلم تحسین آمیز خود به رشته تحریر درآورده است .

از این گزارش دو دسته از شهروندان بهره لازم و کافی را برده و خواهند برد ، عده ای که می خواستند اوز را از طریق برگ های روزنامه ایران به سایر شهرها معرفی نمایند و عده ای که تنها درج نام اوز در روزنامه ملی برایشان افتخار شمرده می شود و به محتوی آن توجه چندانی ندارند.

هر دو دسته حق دارند خوشحال شوند، چون برای دسته اول اوز شهری بسیار شاخص معرفی گردیده است، تقریبا بی عیب و ایراد و برای خواننده ای که در دور دست ها نشسته است نام اوز، کشور پیشرفته ای چون سوئیس را برایشان تداعی می نماید و برای دسته دوم هم از این نظر خوشحال کننده است که از بودن نام شهرشان در روزنامه ملی احساس غرور می نمایند .

خروجی گزارش ایشان در این حد اعتبار آفرینی نمود که جمعیت بزرگی را  خوشحال کرد و  البته چشم های خَیِّران و نیکوکاران اوز که در خارج از کشور بسر می برند را درشت تر نمود و در حیرت و تعجب فرو برد .

البته با خواندن این گزارش نگارنده به یاد خواب شیرین و خوش آقای فرهاد ابراهیم پور در مورد اوز افتاد که در نشریه پیام اوز شماره سی ام درج شده بود.

من هم بعد از دیدن این گزارش بسیار احساس غرور کردم و به خودم بالیدم که اوزی هستم!

اما کمی که به غور نشستم به خود گفتم که چشمان آقای گزارشگر محترم چقدر خوشبین و پراز لطف و محبت  است که هر خواننده که گزارش ایشان را بخواند قطعا کشور سوئیس را در ذهن خود تداعی خواهد نمود، جایی که ما به خواب شب هم نمی دیدیم و چه زیبا ایشان اینچنین اوز را در صفحه های یک نشریه ملی معرفی کرد! با این تحسین های عالی احساس کردم شاید کمی به خود غره شویم و اینگونه بپنداریم که همه چیز ما کامل و بی عیب و نقص است و من بعد کار خاصی نخواهیم داشت جز این  که برای هم دست بزنیم و همدیگر را تشویق نماییم.

به گمانم اگر ایشان به گراش دعوت می شد،از نوشتن محبت آمیزشان یکی از شهرهای آمریکا یا یک کشور توسعه یافته دیگری به ذهن ها تداعی می شد.

به هر جهت گزارش اخیر جمعیتی را به یقین خوشحال کرد و به این طریق خشنودی بسیاری از همشهری هایمان را تامین نمود.

اما براستی این گزارش شیرین چه تاثیری بر آینده پندار و رفتار و کردار ما خواهد گذاشت؟

آیا احتمال دارد دلخوش به خوشی هایمان باشیم و دست روی دست بگذاریم؟

آیا در باورمان خواهد ماند که چیزی نمانده تا به سوئیس نزدیک شویم؟

به راستی آیا خودمان واقف هستیم که آن شاخص های علمی که از چشمان خوشبین نویسنده، اوز را به  کشور بسیار توسعه یافته ای چون سوئیس نزدیک کرده است چه مواردیست؟

از کدام منظر؟ از نظر بلوغ اجتماعی یا  ساختارهای توسعه اقتصادی و فرهنگی؟

از نظر تولیدات صنعتی و خدماتی و صادرات آن به روستاها و شهرهای مجاور؟

از نظر انگیزه شهروندان برای مشارکت در فعالیت های اقتصادی؟

از نظر بهره وری نیروی انسانی ؟ از نظر توسعه بهداشت؟

چه شاخص هایی برجسته بود که با دیدن اوز، در وهله اول سوئیس در ذهن نویسنده تداعی شد؟

گرچه مقایسه این دو جغرافیا از نظر توسعه، مقایسه مَعِ الفارق است.اما به گمان نگارنده ، نویسنده محترم گزارش به دلیل اینکه در سوئیس نقش دولت در فعالیت های اقتصادی بسیار کوچک است و به جای آن سرمایه گذاران و تجار نقش فعالی در این زمینه دارند، و دولت تنها نقش قانونگذاری و نظارت خود را اعمال می نماید، و از طرفی در اوز هم نقش دولت در فعالیت های اقتصادی ناچیز است، این مقایسه را انجام داده است، با این اشکال بر جسته که در سوئیس مشارکت اقتصادی مردم به معنای سرمایه گذاری و سودآوری برای آنهاست و قوانین به نفع سرمایه گذار و تولید کننده است بطوریکه سرمایه گذاران از خارج از سوئیس هم به آنجا می روند ودر آنجا سرمایه گذاری می نمایند،اما مشارکت  خَیِّران اوز به معنای سرمایه گذاری نیست تا سودی از قِبَلِ فعالیت آنها نصیبشان گردد و قوانین جاری هم آنقدر دست و پا گیراست که معمولا هیچ سرمایه گذار، خَیِّر و یا هر شهروند اوزی انگیزه و رغبت برای سرمایه گذاری و مشارکت در فعالیت های اقتصادی پیدا نمی کند؛ بنابراین کاری را که خَیِّرینِ اوز انجام می دهند از روی خیر خواهی آنهاست و مساعدت آنها در واقع در خلاء اعتبارات دولتی یا نبود شرایط  لازم برای سرمایه گذاری در فعالیت های اقتصادی است .

شاید هم در یک نگاه توجهات اخیر برخی از خَیِّرین ، شهروندان و مسئولین گرامی به محصولات فرهنگی وتوریستی مانند:  موزه،رستوران سنتی و دو یا سه خانه قدیمی بازسازی شده  (به عنوان شاخص های توریستی) که البته بجز رستوران سنتی تازه افتتاح شده هیچکدام منبع درآمدی برای اوز ندارد و در حال حاضر در رونق اقتصادی شهر بی تاثیر یا کم تاثیر است، با توجهات بالای سوئیس به نقش گردشگری و توریسم در اقتصاد موجب تداعی آن در ذهن نویسنده شده است.

شاخص دیگری را در اوز نیافتم که به واسطه آن و البته بدون سنخیت بلافاصله نام سوئیس در ذهنم تداعی شود .

اگر کمی واضحتر و شفافتر اشاره شده بود که چرا ما داریم به سوئیس شباهت پیدا می کنیم ؟  و بیانات تحسین آمیز صرفا برای دلخوشی ما نبوده است شاید بهتر می توانستیم به جایگاه واقعی خویش هم در منطقه و هم در کشور پی ببریم.

حال که این سوالات را پیش روی خود باز کردم ، دیدم من که خود اهل اوز هستم وقتی شهرم را با شهرهای اطراف خود مقایسه می کنم هنوز خیلی فاصله داریم چه رسد به اینکه بخود بقبولانم که اوز دارد به سوئیس نزدیک یا شبیه می شود.بقول معروف “با حلوا حلوا کردن که دهان شیرین نمی شود”.

قطعا هر جمعیتی از تحسین بیشتر خوشش می آید تا از نقد اما با تحسینِ تنها، مشکلات و نارساییهای موجود ما شناخته نمی شوند و پنهان تر هم باقی می مانند و گاهی تحسین ها موجب می گردد تا فرصت ها از دست بروند و ضعف ها شناسایی و حل نگردند؛ و در بسیاری موارد موجب شود تا بیشتر از آنچه هستیم در توهم باقی بمانیم و خود را بالاتر از همه جا بدانیم و به کسی هم اجازه ندهیم به جایگاه برتر ما حرف نازکتر از گُل بزند!

  تحسین ها می تواند خوابِ خوش و آرامتر و گاهی عمیق تر را برایمان به ارمغان آورد.

در گزارش از همه چیز بلا استثناء تعریف شده است. از پاکیزگی خیابان ها و بیابان ها از برکه ها از مدارس از دانشگاه ها و سالن ها و …

و با نهایت کمال و زیبایی  تشریح شده است ، و البته مسایل و مشکلاتی که بعضا در دل مردم باقی مانده و امکان بُروز نیافته است مطرح نشده است. بدیهی است که در مدت کوتاه دو روزه همانطور که یک کتاب ١٠٠٠ صفحه ای را نمی توان عمیق و دقیق خواند قطعا  نمی توان  بازدید عمیق و دقیقی از یک شهر داشت و عیب ها یی که آرام آرام و طی سالها به دلیل بی توجهی برهم تلنبار شده را دید(جز یک مورد-موضوع شهرستان شدن اوز که در گزارش آمده است)؛

و بنابر این در فرصت کوتاه هرچه که جلو دید قرار می گیرند همان چیزهای خوشایندیست که همه از آن لذت می برند و بیان آنها می تواند موجبات خشنودی اکثریت یک جمعیت را فراهم نماید.

دو فاکتور مهم در هر گزارش می تواند آن را مفیدتر و موثرتر نماید یکی اینکه واقع بینانه نوشته شود و دیگر اینکه دارای تاثیر گذاری مثبت باشد.مثبت نه به معنای صِرفِ بیان خوبی ها و پنهان کردن ضعف ها بلکه بیان هر دوی آنها به منظور تقویت قُوّت ها و رفع ضعف ها.

ضمن اینکه گزارش اخیر در خود برخی واقعیات را هم به همراه داشت با کمی چاشنی؛ اما آنقدرها هم که در گزارش لطف و محبت شامل حالمان شده است،نیستیم! و البته فرصت کم مانع گردیده است تا ضعف هایی چون نبود فضای سبز مهندسی شده، نبود بناهای زیبا، نما و ریخت ناهمنگ شهر از نظر بافت شهری، نبود پارک زیبا، مناسب ، استاندارد و قابل استفاده، نبود ساختمان های شیک و چشمگیر و اقتصاد بی رونق اوز هم دیده نشود و در گزارش مورد توجه قرار نگیرد.

و دیگر اینکه در جایی از گزارش به واقعیت هایی اشاره شده است که مردم اوز خودشان همه نیازمندی ها ی خود را(مدارس، دانشگاه ها، ساختمان ها،روشنایی، آسفالت و …) با مشارکت خَیِّرین و مردم برطرف می نمایند وتنها شهریست که با ناله و ناامیدی سر و کار ندارد و از زنده ترین شهرهای ایران است ، این قسمت از نوشته ها درست و واقعی است اما از این که از این  بابت همه مردم راضی باشند و هیچگاه دوست نداشته باشند از بودجه دولت استفاده نمایند و تنها از اینکه شهرشان بعد از حدود ٧٠ سال که از بخش بودن آن می گذرد هنوز شهرستان نشده است گله داشته باشند، کامل نیست.همانگونه که اشاره شد مساعدت های نیکوکاران اوز بیانگر سهم ناچیز نقش دولت در این بخش از منطقه جنوب است و این نه به معنای سرمایه گذاری  خصوصی در بخش اقتصادی اوز است بلکه نشانه  همت والای برخی از نیکوکاران محترم می باشد که  از کنار کمبودهای مردم بی تفاوت نگذشته اند و بدون چشمداشت هر اقدامی که برای پیشرفت اوز درخواست می شود را به انجام می رسانند .

به نظر نگارنده در چنین گزارشی چنانچه  موضوع شهرستان شدن بخش اوز که نویسنده هم به آن توجه داشته  است، و به دلیل اینکه این بخش پتانسیل و لیاقت ارتقاء به شهرستان را دارد باید با تیتر درشت و برجسته به عنوان *مهمترین دغدغه مردم اوز در حال حاضر شهرستان شدن است* درج می شد که اگر بجای این همه  لطف و محبت وتحسین، این موضوع اینگونه طرح شده بود بسیار کاراتر و مفیدتر می بود و شاید مسئولین محترم تهران نشین به گوشه چشمی به اوز می نگریستند.

در پایان ناگفته نماند که  با ظرفیت های بالقوه انسانی و فراهم شدن زیرساخت های آموزشی و فرهنگی (۴ دانشگاه)و منابع مالی و پول های سرگردانی که وجود دارد ما هم می توانیم با برنامه ریزی و الگو گیری از شهرهای کوچک و زیبای جهان و ایجاد شهرک های استاندارد و زیبا ، ساختن تفریحگاه های  جذاب و حمایت از سرمایه گذاران در واحدهای فرهنگی و توریستی و جذب توریست و  نیز فعال سازی شهرک صنعتی هم در زمینه نمای شهر و هم رونق اقتصادی از وضع فعلی به در آییم تا دستاوردهایمان حداقل به سطح شهرهای مجاور برسد  که تحقق ارتقای اوز را میسرتر سازد و این جز با عزم جزم  و اراده و یکدست شدن و همدلی امکان پذیر نخواهد شد.

و نکته آخر اینکه من هم با این جمله گزارشگر محترم موافقم که  روزنامه نویسان، جامعه شناسان ، نظریه پردازان توسعه، اقتصاددانان و سیاستمداران،البته به صورت یک تیم و نه برای دو روز بلکه در سفرهای برنامه ریزی شده به مدت (حداقل دو سال)  به اوز بیایند و نه برای  لمس توسعه از نزدیک که برای جبران سالهایی که فرصت برای توسعه اوز از دست رفت ، مفاهیم عالی توسعه را برای این شهر تعریف و روشهای انگیزشی برای مشارکت شهروندان در سرمایه گذاری اقتصادی و نیز پویا سازی فعالیت های فرهنگی و سرمایه گذاری در آن و  اجرایی نمودن و عملی کردن آنها دست بکار شوند.