بیماری مشترک انسان و دام یا زُئونوز

 دکتر خیرالنساء نوروزی:

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی(WHO) در سال ۱۹۶۶ واژه زئونوز به بیماری‌هایی گفته می‌شود که بین حیوانات مهره‌دار و انسان قابل انتقال باشد. در واقع واژه زئونوز به بیماری‌هایی اطلاق میشه که از دیگر گونه‌های حیوانات منشا می‌گیرند و به انسان منتقل می‌شوند. در برخی زئونوزها، انسان عفونت را به جانوران دیگر منتقل می‌کند که این حالت زئونوسیس معکوس یا آنتروپونوسیس خوانده می‌شود

بر اساس آخرین گزارش WHO از بین ۱۴۱۵ عامل بیماری‌زا برای انسان، ۶۱ درصد بیماری های عفونی یعنی چیزی حدود ۸۶۳ بیماری زئونوز می باشند.در واقع بسیاری از اپیدمی‌های خطرناک، زئونوزهایی هستند که از حیوانات منشا می‌گیرند. امروزه یک حوزه بین بخشی به نام طب حفاظت در حال گسترش است که دربرگیرنده پزشکی، دامپزشکی و علوم محیط زیست بوده و هدف آن به‌طور عمده بر روی زئونوزیس متمرکز است چرا که بیماری های مشترک از هر دو جنبه اقتصادی و بهداشت عمومی دارای اهمیت است

عوامل ایجاد کننده بیماری های زئونوز میتواند ویروسی(هاری و….)، باکتریایی(تب مالت و….)، قارچی(آسپرژیلوس و….) و یا انگلی(کیست هداتیک و….) باشد که این عوامل از طریق خوراکی، تنفسی، تماس مخاطی و خونی یا گزش حیوانات منتقل شود.

در رابطه با بیماری های مشترک این موضوع قابل اهمیت است که عامل بیماری زا در دام ممکن است فاقد هر گونه علایم بالینی باشد  اما در انسان کشنده باشد مثل تب کریمه کنگو یا حتی ناآگاهی عموم در رابطه با میزبان بیماری خود از علل مهم در شیوع بیماری ست برای مثال در خصوص هاری شاید کمتر کسی بداند که گاوهای شیری نیز می توانند در انتقال هاری نقش داشته باشند۰

 از علل مهم در جهت عدم موفقیت در ریشه کنی بیماری های زئونوز داشتن تعدد میزبان (پرندگان و دام های اهلی و وحشی ) وفور ناقلین (بندپایان و….) تعدد راههای انتقال (آب، خاک،موجودات زنده ،غذا ….) و همچنین استفاده روزانه و گسترده از فرآورده های خام دامی هزینه های بالای ریشه کنی و کنترل(در دسترس نبودن واکسن قابل قبول برای پیشگیری از ابتلا موارد انسانی و حتی حیوانی ) ،بروز بیماری های جدید(بازپدید و نوپدید) می باشد.

با توجه به اینکه بسیاری از موارد شیوع گسترده یک بیماری در پی مصرف غذا، ریشه در عوامل بیماریزای زئونوزی دارند. بسیاری از غذاهایی که از حیوانات به دست می‌آیند ممکن است آلوده شوند از این رو بررسی اثر عوامل بیماریزای زئونوزی بر روی امنیت و سلامت غذایی بسیار دارای اهمیت است ؛ سازمان دامپزشکی کشور و به تبع آن ادارات کل دامپزشکی استانها در راستای وظایف و مسئولیتهای قانونی خود سه هدف ملی” حفظ سرمایه دامی از طریق بهداشت دام”، “حفظ وارتقاء بهداشت عمومی از طریق مبارزه با بیماریهای مشترک قابل انتقال بین انسان و حیوان”و ” تحقق امنیت غذایی از طریق فراهم کردن شرایط بهداشتی برای سرمایه گذاری و تولید، کاهش تلفات دامی، کاهش ضایعات فرآورده های دامی، افزایش راندمان تولید و سلامت غذا” را دنبال می کندبطوریکه بر طبق قوانین سازمان تجارت جهانی WTO صادرات کالاهایی از قبیل فرآورده های خام دامی مانند پوست ، سالامبور، تخم مرغ، عسل، گوشت قرمز، مرغ، ماهی و … فقط با گواهی قرنطینه دامپزشکی کشور مبداء قابلیت صادرات دارد.

یادمان باشد دامپزشکی صرفا به معنای درمان یک بیماری در دام نیست، بلکه این رشته نقش موثری در بهداشت عمومی و ارتقای سلامت جامعه دارد  در واقع سازمان دامپزشکی با برنامه مدون در جهت بررسی بیماری های دامی، شناسایی مناطق و منابع آلوده و راه سرایت و طرز انتشار بیماری ها، تامین بهداشت دام کشور از طریق پیش‌گیری و مبارزه با بیماریهای همه‌گیر و قرنطینه‌ای دام و همکاری با وزارت بهداشت در امر مبارزه با بیماری های مشترک انسان و دام نقش به سزایی دارد.

در ادامه به بررسی راههای انتقال و پیشگیری از بیماری های زئونوزی که به صورت رایج تر درآمده است خواهیم پرداخت.