رودُم اُز رودو بهِ گلاله ش اُز. تُرکو بهِ هاوی کِ شُز بُشک اَجَخِ اُز ابریشومِ هندو بهِ …………ازعنایت الله نامور

رودُم اُز رودو بهِ گلاله ش اُز. تُرکو بهِ هاوی کِ شُز بُشک اَجَخِ اُز ابریشومِ هندو بهِ ……………

*عنایت الله نامور اسفند ٩۶

گاهی در ترانه ها و اشعار عامیانه نکته های ظریف شعری و خیال انگیزی برجسته ای نهفته است . اینها اشعاری است که سراینده اش نامعلوم است و لابد از عامه مردم بوده که دانش بدیع و قافیه و ردیف و سبک و امثال اینها را نمی دانسته است ولی چنان خیال باریکی در سروده گنجانده که جلب نظر می کند . انچه که در بالا آمده یک ترانه از مادران اوز است که هنگام بازی با کودک و رقصاندن او می خوانند .

امثال این ترانه هاکه ( لالایی ) نیست و برای گهواره ساخته نشده بلکه برای شادی و بازی و ارتباط با کودک ساخته می شود زیاد است .

این ترانه مادران اوز به طور اخص برای دختر کوچولو ها خوانده می شود و در اینجا مادر از کودک خودش تعریف می کند و او را با صفات بسیار خوب وصف می کند و از همه داشته های معلوم و معروف منطقه کمک می گیرد تا بهترین وصفی که ممکن است داشته باشد .

اولین مصرع می گوید :

فرزند من ازهمه کودکان بهتر است اولین نکته این که از ( رود) به معنای فرزند استفاده شده که می رساند این ترانه ای قدیمی است . چرا که هرچند واژه در گویش اوز نمرده است و قابل شناسائی است ولی خیلی کم استفاده می شود دومین نکته در واژه ( رودو = فرزندان ،کودکان ) نمود دارد و آن وىژگی گویش اوز است که هرگاه کلمه ای در فارسی به ( -ان ) ختم شود در گویش اوز تبدیل به ( -و ) می شود . مثل (نان ) که می شود ( نو) و ( جان ) که می شود ( جو ) . این نکته هم به اوزی بودن این سروده حکایت دارد و نیز به قدیمی بودن آن .

زیرا اکنون کم و بیش دیده می شود که (-ان ) را همانطور که در فارسی هست به صورت ( -ان ) می گویند . ( تهران ) که قبلا ( تهرو ) می گفتند . مصرع دوم می گوید منگوله زلفش از منگوله زنان ترک زیباتر است کلمه (گلاله ) از قدیمی ترین کلمه های زبان ماست . این کلمه در اشعار شاعران قدیمی مثل رودکی هم آمده است . که خود بر قدیمی بودن این شعر حکایت دارد . باز ( ترکان ) در گویش اوزی بنا به قاعده ای که در بالا گفته شده به ( ترکو ) تبدیل شده است .

و اما کل بیت دوم ( مصرع سوم و چهارم ) در واقع شاهکار این ترانه است . انجا می گوید : آبی که از موهایش می چکد از ابریشم هندی لطیف تر است این جنبه تخیلی قوی و نازک خیالی خوبی و زیبایی دارد .

آنقدر که آبی که پس از شیتن نوزادش از موهایش می چکد را نرمتر از ابریشم توصیف کرده که لابد غایت لطافت و نرمی بوده است .ربط دادن دو چیز به همدیگر که در دنیای مادی دور وبعید از هم هستند و آوردن صفتی از یکی و موصف کردن دیگری به آن ؛ این است که باعث غرابت کلام می شود که در این سروده خوب عمل کرده است .

یک نکته هم گفته شود که ( هندو ) ابنجا به معنای ( هندیان ) است و ربطی به مذهب هندو ندارد

* نویسنده ومحقق