مسئولیت اجتماعی به قلم مهندس محسن مهرآوران

من بازخواست می شوم و شما نیز بازخواست می شوید.«پیامبر اکرم (ص)»

هر تخصصی و فعالیتی که داریم به نحوی در برابر جامعه و دنیای خود مسئولیم و این مسئولیت اجتماعی منحصر به یک یا چند فرد خاص نیست و همه آحاد جامعه با آن درگیر خواهند بود. بر اساس این مسئولیت پذیری جامعه های متفاوت شکل گرفته و پیشرفت و آسایش هر جامعه ای به آن ربط پیدا خواهد کرد.

مسئولیت اجتماعی چیست؟ این سؤال مهمی است که پاسخ صحیح به آن در هر جامعه به صورت عملی، باعث خواهد شد تا شرایط بسیار مناسبی برای جامعه ایجاد شود، مشکلات بهتر و راحت تر رفع شده و جامعه به سمت توسعه حرکت کند. مسئولیت اجتماعی نسبت علاقه مندی هر شخص به اتفاقاتی که در جامعه می افتد و شرکت فعال برای حل برخی از مشکلات محلی است.

مسئولیت اجتماعی فردی را می توان با کارهای خیریه برای حل مشکلات و مسائل مهم اجتماعی، فرهنگی و محیطی تعریف کرد. مسئولیت اجتماعی فردی اساس مسئولیت اجتماعی گروهی است زیرا یک اجتماع از افراد مختلف تشکیل شده است.

مسئولیت اجتماعی کمک می کند کیفیت زندگی مردم و کارکنان افزایش یابد. کمک های بلاعوض مردم به یکدیگر در زمان مصایب و مشکلات از مسئولیت اجتماعی نشأت می گیرد. مسئولیت و تعهد اجتماعی در واقع یک عامل مهم در ایجاد حس مسئولیت پذیری در جوامع مختلف است. تا به حال شاید دقت کرده باشید که کشورهایی مانند ژاپن به چه دلیل به این سرعت پیشرفت کرده و در هر زمینه موفق و درخشان ظاهر می شوند. جواب این سؤال در حلقه مفقوده اکثر کشورهای توسعه نیافته است؛ عدم پذیرش مسئولیت اجتماعی!

مسئولیت اجتماعی یک مقوله ی اخلاقی است که در آن وظایف مختلفی که تمامی آنها دارای منافع برای جامعه هستند، بر عهده فرد، سازمان و یا نهادی خاص گذاشته می شود. این مفهوم به صورت دقیق تر به معنای انجام وظایف فردی به وسیله تک تک افراد جامعه است که انجام این وظایف باعث می شود تا تعادل مناسبی در جامعه برقرار شود. استفاده از لفظ وظیفه نشان می دهد که هر فرد در حالت عادی باید به این وظایف واقف بوده و نقش خود را در حفظ این تعادل به صورت مشخص پذیرفته و ایفا کند.

البته در اکثر جوامع این مفهوم یک حوزه قانونی الزام آور نبوده و بیشتر در حوزه اخلاق مطرح می شود. در جوامع بیشتر توسعه یافته که در چارچوب اخلاق، وظایف فردی دارای اهمیت بیشتری است، مسئولیت اجتماعی مفهومی اجباری و البته پذیرفته شده توسط اکثر افراد جامعه را دارد؛ اما در سایر جوامع که از نظر سطح فرهنگی دارای فقر هستند، چنین مسئولیت هایی معنای خاصی نداشته و کمتر کسی خود را ملزم به انجام و رعایت آنها می داند.

در تعریف این مفهوم، همواره مقایسه ای میان توسعه اقتصادی از بعد مادی و همچنین آسایش و رفاه جامعه و سامان یافتگی محیط وجود دارد. اگرچه این موضوع در ده سال گذشته بارها و به دفعات با گزارشات مختلف به چالش کشیده شده و سعی شده است تا با غرض ورزی و یا بدون آگاهی کم رنگ شود. جمله آشنای «برخی باید زیر چرخ های توسعه له شوند!» نمونه بارزی از عدم توجه به این مسئولیت و تلاش برای بر هم زدن این تعادل است که در شهر ما مدتی است مشاهده می شود. مسئولیت اجتماعی ابعاد متفاوتی در حوزه های مختلف دارد که یکی از آن ها در حوزه شهروندی است. یعنی هر فرد به عنوان شهروند یک کشور یا در مقیاس محدود، شهروند یک شهر؛ باید نسبت به وقایع و اتفاقات و اقدامات موردنیاز محیط زندگی خود بی تفاوت نبوده و احساس مسئولیت کند. برای مثال در حوزه فقر و بیکاری نکته بسیار مهم این است که جدای از سیستم های دولتی و اقداماتی که باید انجام دهند، شهروندان هم باید تا حد امکان و در چارچوب مسئولیت اجتماعی و اخلاقی خود به این موضوع کمک کنند؛ و یا در مقوله انزوای جاده ای که معضل اصلی توسعه اقتصادی هر شهری است که این شهرستان نوپا با آن دست و پنجه نرم می کند باید شهروندان نسبت به آن واکنش نشان داده و از اقدامات صورت گرفته در این زمینه حمایت و یا خود با این کار همراهی نمایند.

(ملاک یک مسیر خاص نیست و باید از همه مسیرها خود را به جاده های ترانزیتی وصل نماییم.)

خانواده و مدرسه خیلی نقش دارد. محیط های اجتماعی، گروه های مرجع (افراد سرشناس فرهنگی، هنری، ورزشی و غیره کشوری و یا شهری) همه نقش دارند. حادثه زلزله کرمانشاه بر اساس اعتمادی که مردم به گروه های مرجع داشتند آنها هم کارهایی را شروع کردند و فارغ از نقدهایی که به آنها وارد شد؛ ولی آنها وظیفه شان را انجام دادند. گاهی مواقع ما مستقیم کاری را انجام می دهیم گاهی با واسطه و یا خود واسطه می شویم که خدمت یا مسئولیتی را به دیگران که مرتبط هستند منتقل کنیم. مهم این است که این دغدغه مشترک را داشته باشیم؛ و این مهمتر از هر چیزی است؛ همه زندگی ما پول نیست. دیگران را هم باید ببینیم و اگر لازم باشد دیگران هم ما را ببینند.

نکته آخر برای اینکه مسئولیت اجتماعی مان را انجام بدهیم، خیلی منتظر قانون و بخشنامه و دولت نباشیم. اولین گامی که می توانیم برداریم، حتی کوچک، خودمان ببینیم با چه کارهایی می توانیم مسئولیت اجتماعی را در جامعه به عنوان یک شهروند نهایی کنیم.

منبع: شماره هفدهم فصل نامه با پیام دانش اوز