کلیسا یا مسجد!؟
همان گونه که می دانید جمعه سوم مرداد ماه ۹۹ برابر با ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰ پس از سالیان دراز در مسجد ایاصوفیه نماز جمعه برگزار شد.
و رجب طیب اردوغان مدعی شد که بعد از ۸۶ سال اولین نماز جمعه به فرمان او در ایاصوفیه برگزار شد.
(البته باید دانست، این که اردوغان ادعا می کند بعد از زمانی که آتاتورک آن را به موزه تبدیل نمود الان برای اولین بار نماز برپا شده است، سخن درستی نیست زیرا در تاریخ ۱ جولای ۲۰۱۶ نماز جماعت در این مسجد برگزار شده است.)
اما صرفنظر از این ادعا در مورد درست بودن یا نبودن کار رجب طیب اردوغان ( که می توان گفت بیشتر جنبه پوپو لیستی دارد) بهتر است نگاهی به تاریخچه ایاصوفیه بیندازیم تا بهتر متوجه شویم که کار ایشان درست بوده است یا غلط!
تاریخچه ایاصوفیه
در ابتدا لازم است بدانید که قدمت این مسجد بیش از ۱۵۰۰ سال می باشد، که همین امر سبب محبوبیت آن در بین گردشگران علاقمند به تاریخ شده است.
مسجد ایاصوفیه در طول این سال ها زیبایی خود را حفظ کرده و امروزه به عنوان یکی از محبوب ترین جاذبه های توریستی کشور ترکیه شناخته می شود.
در سال ۳۳۷ میلادی امپراتور روم شرقی (کنستانتین دوم) تصمیم داشت کلیسایی در کنار کاخ امپراتوری خود (کاخ اعظم) احداث کند، دلیل نام گذاری این کلیسا به نام کلیسای اعظم، نزدیکی آن به کاخ اعظم می باشد، همچنین لازم است بدانید که برای ساخت این کلیسا از چوب استفاده کرده اند.
عمر کلیسای اعظم بسیار کوتاه بود در پی اختلافات و شورش های سال ۴۰۴ میلادی در آتش سوخت و تخریب شد.
در سال ۴۰۵ میلادی این بنا برای دومین بار ساخته شد، بنای جدید ایاصوفیه در آن زمان دارای ۵ محراب بود و سقفی از جنس چوب داشت.
این کلیسا نیز مانند کلیسا اعظم در سال ۵۳۲ میلادی در پی شورش نیکا، تخریب گشت.
امروزه بقایای بنای دوم ایاصوفیه که توسط باستان شناسان آلمانی کشف گردیده، در بخش باغ غربی نگهداری می شود.
ساختمان امروزی مسجد ایاصوفیه که در واقع سومین بنای ساخته شده در این مکان می باشد، در زمان امپراتوری ژوستینین بنا نهاده شد.
ساخت ایاصوفیه در سال ۵۳۲ میلادی توسط دو شخص به نام های ایزیدوروس و آنتمیوس آغاز گشت و پس از گذشت ۵ سال در سال ۵۳۷ میلادی پایان یافت و در تاریخ ۲۷ دسامبر همان سال افتتاح گشت.
در آن زمان نام این کلیسا به کلیسای ایاصوفیه تبدیل گشت، این لغت به معنای “خرد مقدس” می باشد.
ایاصوفیه، در آن زمان محل تاج گذاری امپراتوران روم بوده است.
امروزه می توانید با مراجعه به بخش نیایشگاه درون کلیسا، مکان تاج گذاری را مشاهده کنید.
در پی زلزله سال های ۵۵۳، ۵۵۷ و ۵۵۸ بخش های مختلف بنای ایاصوفیه از جمله گنبد اصلی و محراب تخریب شد.
پس از آن امپراتور روم دستور بازسازی بخش های تخریب شده را صادر کرد، در طول این بازسازی ارتفاع گنبد بیشتر شد و از مصالح سبک تری برای ساخت آن استفاده گشت، این بازسازی تا سال ۵۶۲ میلادی به طول انجامید.
در سال ۹۸۹ در این منطقه زلزله ای شدید رخ داد که در پی آن بار دیگر گنبد ایاصوفیه فرو ریخت.
پس از این زلزله، شخصی به نام ترادات به بازسازی گنبد پرداخت، این بازسازی در سال ۹۹۴ میلادی پایان یافت.
در طول سال های ۱۲۰۴ تا ۱۲۶۱ میلادی پس از تسخیر قسطنطنیه این کلیسا مورد تجاوز و غارت مسیحیان لاتین قرار گرفت و آثار بسیاری از آن را به کلیساهای غربی انتقال داده اند.
در سال ۱۲۶۱، امپراتوری بیزانس موفق به باز پس گیری این منطقه شد.
جالب است بدانید که تا قرن ۱۵ میلادی نام این منطقه قسطنطنیه بوده است، در قرن ۱۵ میلادی پادشاه عثمانی (سلطان محمد فاتح) به این منطقه حمله کرد و جنگ میان مسلمانان و امپراتوری بیزانس شکل گرفت، مسلمانان در این جنگ پیروز شدند و پس از فتح قسطنطنیه، نام آن را به اسلامبول تغییر داده اند.
در این دوران بوده که کلیسای ایاصوفیه تبدیل به مسجد ایاصوفیه گشت.
در دوران حکومت سلطان مجید بخش های بسیاری به ایاصوفیه اضافه گشت و همچنین در سال ۱۸۴۷ توسط Fossati Brothers بازسازی شد.
سال ها بعد جمهوری ترکیه با رهبری آتاتورک تشکیل شد و نام این شهر از اسلامبول به استانبول تغییر یافت، پس از آن در سال ۱۹۳۵ میلادی با دستور آتاتورک، مسجد ایاصوفیه تبدیل به موزه ایا صوفیه گشت، در پی این تغییر سالانه گردشگران بسیاری برای بازدید از بخش های مختلف ایاصوفیه به این شهر سفر می کنند.
در آن سال ها مسجد ایاصوفیه وضعیت مناسبی نداشت و بخش های بسیاری از آن لازم بود بازسازی شود، به همین دلیل سازمانی به نام صندوق جهانی آثار تاریخی هزینه بازسازی این بنا را تامین کرد، این بازسازی در سال ۱۹۹۷ آغاز و در سال ۲۰۰۶ پایان یافت.
با مطالعه تاریخچه ایاصوفیه متوجه شدیم که این بنا در دوره ای از تاریخ کلیسا بوده و در دوره ای دیگر مسجد، همین امر سبب شده است که در بخش های مختلف آن آثار متفاوتی از مسجد و کلیسا قابل مشاهده باشد.
این بود تاریخچه مختصری از ایاصوفیه
اما در پایان لازم است به این داستان فتح قدس توسط حضرت عمر بن الخطاب رضی اللّه عنه توجه کنیم که در اینجا بی مناسبت نیست.
پس از فتح قدس و مسجد الأقصی زمانی که حضرت عمر رضی اللّه عنه وارد قدس میشود زمانی که هنگام نماز فرا میرسد، اسقف از او میخواهد تا در کلیسا نماز بگذارد و عمر از بیم آن که مبادا پس از او مسلمانان آن را حقی برای خود تلقی کرده و کلیسا را از بین ببرند، از خواندن نماز در آن خودداری میکند و بر زمینی خشک و پر خس و خاشاک، اندکی دورتر از کلیسا نماز میگذارد.
حضرت عمر رضی اللّه عنه اهالی هیچ سرزمینی را مجبور به پذیرفتن اسلام نمیکند و در برابر جزیه ای که از اهل کتاب میگیرد برایشان امنیت و عمران و آبادانی به ارمغان میآورد.
تبعیضی هم نیست؛ اگر اهل کتاب باید جزیه بدهند، مسلمانان به جایش مالیات میدهند.
یهودیان و مسیحیان پس از فتح کشورهای شان توسط عمر، از یوغ شکنجه و آزار مذهبی رها میشوند و دوش به دوش سپاه اسلام میجنگند.
عمر بر نص صریح قران {لا اکراه فی الدین} تاکید میکند.
عمر حکم به مصونیت اماکن متبرکه سایر ادیان و صلیبهای مسیحیان از هر تجاوزی میدهد.
( حال، تو خود حدیث مفصل خوان از این مُجْمَل)
سید محمد هاشمی
۱۳۹۹/۰۵/۲۹
لینک کوتاه:
دیدگاه بگذارید